Armoedebeleid in Veenendaal en Ede: ‘Een woud aan regelingen’

VEENENDAAL Niet genoeg inkomen om rond te komen? Voor alles waar je geld voor nodig hebt, lijkt wel een regeling bedacht: een kindpakket in Ede, geld om te sporten in Veenendaal of een fiets als je naar de middelbare school gaat. Gemeente Ede en Veenendaal tellen samen 26 verschillende inkomensregelingen. Maar in welke van die twee gemeenten iemand opgroeit, kan opvallend veel verschil maken in hoeveel en in welke vorm diegene financiële steun krijgt. Dat blijkt uit onderzoek van Bureau Spotlight.

Op dinsdagochtend staat de deur van HipHelpt Ede aan de Posthoornstraat wagenwijd open. Elke dinsdag- en donderdagochtend staan drie vrijwilligers klaar om mensen te helpen met vragen over overheidszaken. Twee spreekruimtes is inmiddels te weinig. Ook in de wachtkamer is een plek gemaakt om mensen te helpen. ,,Mensen zijn zó moedeloos. Privacy maakt niets meer uit”, vertelt vrijwilliger Arjan.

OVERZICHT KWIJT

In de kamer van Arjan vinden een moeder en dochter een plekje. Met een zucht haalt de moeder verschillende papieren uit haar tas, duidelijk het overzicht volledig kwijt. ,,Zoveel drukte en stress”, zegt ze vermoeid. De dochter neemt het initiatief en kijkt samen met Arjan op de computer: ,,Mama, blijf jij nou even zitten. Je wordt hier veel te gestrest van.” Het spreekuur van HipHelpt Ede is een initiatief van Diaconaal Platform Ede, voor mensen die de ondersteuning hard nodig hebben. ,,Onze samenleving is niet makkelijk. We doen allemaal alsof iedereen zelfredzaam is, maar dat is niet zo”, vertelt Arjan. 

Mensen in armoede hebben vaak recht op meer geld van de overheid dan ze krijgen, maar verdwalen in de complexiteit en de vele aanvraagformulieren. ,,Verschillende factoren spelen hierbij een rol, zoals beperkte digitale vaardigheden, taalvaardigheid en het vertrouwen in de overheid”, somt Jan de Kluiver, secretaris van Diaconaal Platform Ede op.

We doen allemaal alsof iedereen zelfredzaam is, maar dat is niet zo

ONEERLIJK

Er zijn opvallende verschillen in de financiële ondersteuning voor gezinnen in armoede die gemeenten Veenendaal en Ede bieden. Zo heeft Veenendaal een breder aanbod dan Ede, zoals vergoedingen voor ID-kaarten, fietsen en telefoons. Ook kun je in Veenendaal een computer of tablet en een kledingpakket aanvragen. Heb je recht op deze steun, dan ontvang je het geld hiervoor op de Veenendaalpas. 

Ede daarentegen heeft maatregelen als het kindpakket. Geen opsplitsing in vergoedingen, maar in één keer een groter geldbedrag, waarvan ouders zelf kunnen kiezen of ze dat uitgeven aan bijvoorbeeld kleding of een fiets. Daarnaast bieden ze de regeling ‘schoolgaan’ aan waarmee elke nieuwe middelbare scholier een laptop en een gerecyclede fiets krijgt.

Jansje van Middendorp, onderzoeker bij Spectrum, een adviesorganisatie voor maatschappelijke vraagstukken, noemt de verschillen tussen regelingen ,,oneerlijk en onwenselijk”. Ze benadrukt: ,,Het kan niet zo zijn dat je buren, die slechts 100 meter verderop wonen, recht hebben op andere regelingen.” Volgens Van Middendorp ontstaan de verschillen doordat elke gemeente verantwoordelijk is voor haar eigen armoedebeleid. ,,Ze hebben daarmee de vrijheid om zelf te bepalen welke regelingen ze aanbieden en hoe deze eruit zien.”

Het kan niet zo zijn dat je buren, die slechts 100 meter verderop wonen, recht hebben op andere regelingen

BUITEN DE BOOT 

Ook zit er een verschil tussen de gehanteerde lage-inkomensgrenzen van de twee gemeenten. Edenaren kunnen aanspraak maken op minimaregelingen als ze een inkomen hebben tot de 130 procent van de bijstandsnorm. Uit een eerdere publicatie van Bureau Spotlight blijkt dat 1600 kinderen in Ede onder deze grens leven. Veenendaal hanteert een lagere grens van 120 procent. Dat zijn 1152 kinderen. Gezinnen in Ede komen dus sneller in aanmerking voor financiële ondersteuning, in vergelijking met inwoners van Veenendaal. 

BEREIK

Maar zelfs als mensen recht hebben op ondersteuning, betekent dit niet dat ze deze ook krijgen. Uit cijfers van de gemeente Ede blijkt dat in 2022 zo’n 700 huishoudens met kinderen van het kindpakket voor basis- en voortgezet onderwijs gebruikmaakten. Terwijl er zo’n 1000 Edese huishoudens met kinderen recht hebben op dit pakket. 

In Veenendaal is het andersom: daar gebruiken 1230 kinderen het kledingpakket terwijl volgens CBS-cijfers er maar 1100 kinderen recht op hebben. De gemeente kan dit verschil niet verklaren en twijfelt daarom aan de cijfers van het CBS. Het Veenendaalse Jeugdfonds Sport en Cultuur heeft juist weer een lager bereik van 430 kinderen. Met deze regeling kunnen kinderen een abonnement nemen op een sportclub of muziekles. 670 kinderen, die recht hebben op deze regeling, lopen deze kans op sport dus mis.

DERDE SPREEKUUR

Mensen die vragen hebben over inkomensondersteuning, worden regelmatig door de gemeente doorverwezen naar de vrijwilligers van Hip Helpt. Terwijl de benodigde expertise daar niet altijd is. Arjan: ,,Ik ben er min of meer toevallig ingerold en leer door te doen. Ambtenaren willen de mensen wel helpen, maar er is geen capaciteit voor beschikbaar omdat we graag een zo klein mogelijke overheid en lage belastingen willen.” De gemeente zegt meermaals de vrijwilligers van lokale initiatieven te ondersteunen. Door middel van kleine subsidies. Die bijdrage geeft initiatieven niet de mogelijkheid om professionele mensen in te huren. De hulp blijft afhankelijk van mensen zoals Arjan.

Een paar jaar geleden begon het spreekuur van Hip Helpt Ede met slechts één vrijwilliger en één spreekuur. Door de groeiende vraag is het team inmiddels uitgebreid naar elf vrijwilligers en opende recent een derde spreekuur in Ede-Zuid.

13 WEKEN WACHTEN

Tijdens het spreekuur helpt Arjan een stel dat ondersteuning wil aanvragen van het nieuwe Edese noodfonds. Het duurt ruim een uur om alle vragen te beantwoorden en documenten in te leveren. ,,Het is moeilijk voor mij”, zucht de vrouw. ,,Ik moet nog Nederlands leren en kan niet alles zelf doen.” Maar ook Arjan heeft moeite met de aanvraag. Het systeem is niet gebruiksvriendelijk en er moet veel informatie gedeeld worden. Als het eindelijk is afgerond verschijnt de melding dat het afhandelen 13 weken kan duren. Arjan: ,,Dat is te lang voor mensen in nood.” 

WOUD AAN REGELINGEN 

Wethouder Karin Bijl van gemeente Ede erkent dat het ‘woud aan regelingen’ een probleem is. Ze pleit voor een regelmatige evaluatie van het beleid. Ze legt uit dat de gemeente eraan werkt om de regelingen toegankelijker te maken, door bijvoorbeeld te zorgen dat verschillende regelingen tegelijk in één keer en via één plek kunnen worden aangevraagd. ,,Dit zou het gemakkelijker maken voor mensen om de juiste ingang te vinden wanneer ze hulp nodig hebben”, aldus de wethouder. 

Gemeente Veenendaal laat in een schriftelijke verklaring weten dat ze ook actief bezig is met het herzien van het armoedebeleid. 

Deze publicatie is gerealiseerd met een financiële bijdrage vanuit het Mediafonds Provincie Utrecht.

door Esmee Lam

Als eerste op de hoogte zijn van Bureau Spotlight? Abonneer op de nieuwsbrief: https://www.bureauspotlight.nl/nieuwsbrief