Veense burgemeesters door de eeuwen heen (11)

VEENENDAAL Veenendaal krijgt in maart 1903 een nieuwe burgemeester. Het is de 31-jarige Hendrikus Arnoldus van de Westeringh uit Heteren die met succes naar de functie van burgemeester van Veenendaal heeft gesolliciteerd. Hij zal de langstzittende burgemeester van Veenendaal worden en krijgt binnen het gemeentehuis te maken met een verduistering van omgerekend één miljoen euro. 

door Aart Aalbers

Op een boerderij in het dorpje Heteren in de Betuwe wordt op 17 januari 1872 de nieuwe burgemeester van Veenendaal geboren. Zijn vader is landbouwer Wouter van de Westeringh en zijn moeder is Christina Engelina van de Westeringh. Hendrikus Arnoldus (Driekus) is de jongste van acht kinderen. De Nederlands Hervormde Driekus wordt gemeenteontvanger in Heteren en lid van de Anti Revolutionaire Partij (ARP). In mei 1900 trouwt hij in Heteren met de in Heteren geboren Grietje van Lonkhuijzen.

Driekus woont na zijn aanstelling korte tijd bij logementhouder Frans van Lent in de Hoofdstraat. Al snel erna komt ook zijn vrouw en hun baby Wouter naar Veenendaal en gaan ze wonen in de ambtswoning in het gemeentehuis in de Hoofdstraat. Het echtpaar krijgt in Veenendaal nog twee dochters en een zoon. Het burgemeestersechtpaar verhuist, nadat het gemeentehuis te klein is geworden voor zes ambtenaren, naar de witte ambtswoning op de Markt 4. 

(de tekst gaat onder de foto verder)

De benoeming in 1902. - Collectie Gemeentearchief Veenendaal

EXAMINATOR De nieuwe burgemeester is niet alleen burgervader maar ook landelijk actief bij de Gereformeerde Bond en plaatselijk bij de Hervormde Kerk. Op 15 april 1912 legt hij als president kerkvoogd, samen met nog vier kerkvoogden, de eerste steen voor het nog steeds bestaande blok woningen ‘Zuid Veen’ aan de Valleistraat. Ook zit hij tussen 1907 en 1925 in de Provinciale Staten van Utrecht en wordt hij voorzitter van een groente- en fruit coöperatie in Tiel. De burgemeester nam als examinator ook rijbewijsexamens af. Zo ook Klaas Roelofsen uit de Haspel. Hij reed met de burgemeester op de bijrijderstoel vanuit de Hoofdstraat naar La Montagne. Moest daar keren en reed terug naar de Hoofdstraat en kreeg het felbegeerde vrachtwagenrijbewijs. De gemeente Veenendaal groeit tijdens zijn ambtstermijn van 5500 naar 7500 inwoners.

RUZIE Zijn verstandhouding met de gemeentesecretaris Abraham de Klerck is ronduit slecht te noemen. In 1907 haalt een ruzie zelfs het landelijk nieuws. Het Volk schrijft: ‘Uit deze mededelingen blijkt welk een zonderlinge opvattingen deze burgemeester heeft van de taak der gemeentebeambten. In gemeentetijd voor gemeentegeld laat hij ze partijwerk verrichten. ’t Is mooi.’ De Klerck had gezien dat ambtenaar ter secretarie, Scheepers, bezig was om aanbevelingsbrieven te schrijven ten gunste van de kandidaat van de ARP in kiesdistrict Ede, welk werk hem was opgedragen door de burgemeester. De verstandhouding tussen hen wordt steeds grimmiger. In februari 1907 is er een geheime raadsvergadering waarin een aanklacht van B&W tegen de gemeentesecretaris wordt behandeld. De Klerck bestelde namelijk meer dan was afgesproken. 

(de tekst gaat onder de foto verder)

Zijn naam staat al 110 jaar op een gedenksteen op het huizenblok ‘ZuidVeen’. - Collectie Aart Aalbers

VERDUISTERING Het wordt nog erger. Het Nieuws van den Dag schrijft op 11-05-1909: ‘De heer A. de Klerk, heeft bij de officier van justitie te Arnhem een aanklacht ingediend tegen burgemeester Van de Westeringh. Laatstgenoemde zou de secretaris hebben beledigd door hem te verwijten, dat hij een afzetter was en afzetterij pleegde, omdat de ambtenaar zegelgelden en legesgelden liet betalen voor verleende beschikkingen.’ In 1911 betrapt de burgemeester De Klerck op het verduisteren van geld. Tijdens een raadsvergadering komt naar voren dat de burgemeester ook niet helemaal vrijuit gaat en daarom mocht de gemeentesecretaris aanblijven. Tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt De Klerck wederom verdacht van het verduisteren van geld. Dit keer betrof het de gelden voor gemobiliseerde militairen.

Ondanks alles mag de gemeentesecretaris aanblijven. In 1925 is het echter goed raak en sleurt de gemeentesecretaris in zijn val de burgemeester met zich mee. De Klerck heeft gesjoemeld met gemeenschapsgeld en maar liefst honderdduizend gulden achterover gedrukt.

EERVOL ONTSLAG Hoe is het mogelijk dat de gemeentesecretaris over zo’n lange periode zoveel geld (het was omgerekend naar nu ongeveer één miljoen euro) achterover kon drukken? Dat is de vraag aan de burgemeester. De gemeenteraad besluit: ,,… zijne scherpe afkeuring uit te spreken over de leiding van onze gemeente door haar burgemeester…”. De gemeentesecretaris belandt in de gevangenis en de burgemeester ziet zich genoodzaakt ontslag te nemen. Van de Westeringh krijgt wel eervol ontslag. 

Op 28-09-1925 vertrekt het burgemeestersechtpaar met hun zoon Wouter en dochter Johanna Geertruida naar Renkum. In de Hongerwinter van 1944 moeten de inwoners van Heelsum, Renkum, Oosterbeek en Wageningen evacueren en komt Van de Westeringh tijdelijk in Veenendaal wonen. Driekus is in 1949 in Heelsum overleden en ligt begraven op de begraafplaats in Heteren.

Inwoners van Veenendaal maakten dit spotgedicht op de burgemeester. (Collectie Gemeentearchief Veenendaal)

Onze Meester zegt ons,
Lieve Kind’ren, zegt hij,
Gij en zult lang slapen,
Dan wordt gij brave knapen,
Om acht uur laat ik sluiten,
Het zijn in’t Veen schavuiten.

Onze Meester zegt ons,
Lieve Kind’ren, zegt hij,
Gij en zult niet slijtyen,
Uw tijd in Societeiten,
Dààrvoor heb ik een groote macht,
Van Politie hier gebracht!

Onze Meester zegt ons,
Lieve Kind’ren zegt hij,
Ik en kom van Heteren,
En wil den mensch verbet’ren,
Om acht uur lagen wij als dààr de boeren,
Reeds achter ’t bedgordijn te loeren.

Onze Meester zegt ons,
Lieve Kind’ren zegt hij,
Ik zal u goed trakteeren,
Dan kan het volk vermêeren,
Op suikergoed en chocolaad,
Als gij zòò vroeg naar bed toe gaat.