Veense burgemeesters door de eeuwen heen (8)

VEENENDAAL In januari 1875 krijgt Veenendaal in de persoon van de 40-jarige Alexander Hendrik Metelerkamp een nieuwe liberale burgemeester. Een niet-Veenendaler. Hij krijgt te maken met een oproer waarbij infanteriesoldaten de rust moeten herstellen. Het is de eerste burgemeester die in Veenendaal in een ambtswoning in het gemeentehuis woont.

door Aart Aalbers

Metelerkamp is geboren op 11 september 1834 in Soest. Zijn vader, dr. Carel Lucius Petrus Metelerkamp is daar hervormd predikant. Zijn moeder is Judith Philipinne de la Fontaine Schluiter. Als je de stamboom van de familie Metelerkamp bekijkt, kom je meerdere burgemeesters en dominees tegen. 

Alexander Hendrik trouwt in juli 1863 met de in 1842 in Zutphen geboren Sara Hendrika op ten Noort. Ze krijgen negen kinderen waarvan er reeds een gestorven is als ze de ambtswoning in het pand Hoofdstraat 34 betrekken. In 1882 en in 1884 zullen nog twee van hun kinderen overlijden. A.H. Metelerkamp is tussen 1850 en 1866 lid van de Provinciale Staten van Utrecht en in 1866 1e luitenant bij de Cavalerie.

FEESTELIJK ONTHAAL De militair Metelerkamp wordt, volgens de Standaard, feestelijk onthaald in Veenendaal. Door het hele dorp waren vlaggen uitgestoken en het gemeentehuis en de ambtswoning waren rijkelijk versierd met lampjes en takken. Bij station Veenendaal-De Klomp stond een erewacht opgesteld en daarna ging het per rijtuig naar de Hoofdstraat waar ‘een dichte schare hem opwachtte. Met een: ‘Dat ’s Heeren zegen op u daalt’ uit Ps. 134, werd hij ontvangen, waarna de kinderen van de bewaarschool en zondagsschool Samuel een toepasselijk liedje zongen en een hunner een prachtig boeket overreikte. Onder een oorverdovend ,,Lang leve de burgemeester!” trok hij het raadhuis binnen, na eerst de kinderen op het hartelijkst te hebben bedankt en zijn hoop te hebben uitgesproken dat Gods hulp hem in staat zou stellen voor Veenendaal tot een zegen te zijn.

Tijdens de raadsvergadering van oktober 1880 legt de burgemeester de eed als gemeenteraadslid af. Raadslid P. van den Bosch Jz. was namelijk overleden en Metelerkamp had zich kandidaat gesteld. Eerst eindigde de stemming gelijk, maar bij herstemming behaalde hij 67 van de 113 uitgebrachte stemmen. Anno 2022 kan dit niet meer. Dat jaar wordt hij ook herbenoemd als burgemeester en als ambtenaar van de burgerlijke stand.

OPROER In april 1883 krijgt Metelerkamp te maken met arbeidsonrust in Veenendaal. We lezen erover in De Grondwet en in de Arnhemse Courant. De onrust werd zelfs gestempeld als een soort oproer. ,,De verslaggever, die van het station Ede per rijtuig naar Veenendaal vertrok, had het alleen aan de bekendheid van zijn koetsier te danken, dat hij niet met stenen en dergelijke door het gepeupel werd begroet, dat al zingende mannen en vrouwen zowel als kinderen, door de straten kruiste, onder het motto: Hop, hop, hop hangt directeur Creveld op. De oorzaak daarvan ligt hierin, dat deze, onderdirecteur van de stoomweef- en spinnerij van zijn meerdere uit Amsterdam, het bevel had ontvangen om het loon van de werklieden te verminderen, wegens de slechte verkoop van het geproduceerde. Van dit schrijven werden de fabrieksarbeiders bij de uitbetaling van het loon in kennis gesteld, hetgeen natuurlijk een algemene ontevredenheid verwekte. Zondag werden wel de hoofden bij elkaar gestoken, doch alles bleef rustig, totdat maandagmorgen, toen het werk hervat moest worden, het grootste gedeelte, dat het kwaadgezind was, weigerde aan het werk te gaan en anderen dwongen ook te staken. Dit getal bedraagt ruim 800, en weldra ging men over tot het ingooien van de ramen van de woning van de directeur. De burgemeester, voorzien van zijne waardigheidstekenen, trachtte de opgewonden menigte tot bedaren te brengen, maar tevergeefs, zodat het door hem noodzakelijk werd geacht militaire hulp uit Arnhem te ontbieden. De soldaten dreven de menigte uiteen en beschermden de werkwilligen.” Enkele dagen later moeten de soldaten weer ingrijpen.

(De tekst gaat verder onder de foto.)

In 1877 zoekt Veenendaal een veldwachter. - Algemeen Handelsblad

RECHTERHAND Veenendaal telde in 1880 4.085 inwoners en de volgende Veenendalers waren in die tijd de rechterhand van de burgemeester. Jan Bomas was van 1855 tot 1875 wethouder, Steven van Schuppen van 1874 tot 1885, Johannes Nathanaël Hiensch van 1875 tot 1880 en Hendrik van der Schans van 1880 tot 1907. De gemeentesecretaris was tussen 1870 en 1880 Jacob Kennedy en van 1880 tot 1884 Christiaan Reinier Schuller tot Peursum. Van 1866 tot 1880 ging Jacob Kennedy ook over de financiën van de gemeente en van 1880 tot 1890 werd het geld beheerd door Benjamin Barend van Leeuwen. 

ERNSTIG ZIEK Eind 1883 dient de burgemeester, tot spijt van de gemeenteraad, zijn ontslag in. Hij krijgt per 1 april 1884 eervol ontslag. Voor het echter zover is wordt de burgemeester in februari 1884 ernstig ziek. Zo erg dat voor zijn leven wordt gevreesd. Hij wordt in zorgwekkende toestand overgebracht naar Amsterdam ‘om onder behandeling te komen van dr. Mülig, die zich alleen bezig houdt met behandeling van ziekten als waaraan de burgemeester lijdende is.’ 

Alexander Hendrik Metelerkamp is op 31 januari 1890 op 55-jarige leeftijd in Nijmegen overleden. Zijn vrouw heeft hem 20 jaar overleefd en is in juni 1910 overleden in Berg en Dal.