Jasper maakt station Veenendaal op schaal: ‘Eeuwig zonde dat het nu weg is!’

VEENENDAAL Wat maakt dat een jongeman van 19 jaar zich aan een maquette waagt waarin hij het oude station van Veenendaal (1883-1975) tot in de finesses namaakt? ,,Ik zag op internet dat er veel over te vinden was, ook bouwtekeningen. Daarom heb ik ‘m precies op schaal 1 op 87 kunnen maken”, aldus Jasper Nijboer, de maker van het getrouwe diorama.

door Martin Brink

De Veenendaler heeft het niet van een vreemde. ,,Mijn opa maakt ook veel op schaal. Vroeger deden we ook veel samen. Omdat hij net als ik ook een spoorbaan heeft, werkten we altijd op deze schaal. Dat is in de modelspoorwereld de meest gangbare maat.” Van hem leerde Jasper vanaf zijn achtste jaar werken met een bepaald soort karton, kunststof daken te maken en kreeg hij zelfs het vervaardigen van een passend interieur perfect onder de knie.”

(de tekst gaat onder de foto verder)

Het oude station vanaf het spoor gezien. - Jasper Nijboer

Voordat hij daadwerkelijk kon zagen, ging er veel digitaal voorwerk aan vooraf. Jasper heeft alles minder uit de boeken, hoewel hij op het gemeentearchief wel het nodige (vooral foto’s) heeft gezien. ,,Misschien is het wel een beetje van mijn generatie om alles op te zoeken op internet.” Daar ontdekte hij bijvoorbeeld de originele bouwtekeningen. ,,Die heb ik naar schaal 1 op 87 verkleind, vervolgens uitgeprint en op die manier kon ik het op karton leggen en uitzagen.”

LINIAAL OVERBODIG? Een liniaal is dus overbodig bij deze manier werken? ,,Zeker niet! Je moet altijd checken. Mijn opa zegt altijd: je moet altijd twee keer meten want je kunt maar één keer snijden. Dat heb ik van hem overgenomen”, zegt Jasper die in Utrecht Logistiek studeert. In z’n totaliteit is hij er een maand of vijf mee bezig geweest. ,,En dan kom ik al snel op zeker honderd uur.”

(de tekst gaat onder de foto verder)

De voorzijde van het pand. - Martin Brink

Hij weet dat er in het museum andere maquettes zijn te vinden van het markante station. ,,De eerste werd gemaakt door Dick de Wit. Dat is een goede kennis van mijn opa. Alleen is die bruin, ik ben de originele kleuren wit gebruikt. De zijkant was gepleisterd. Die heb ik nu wat valer gemaakt.” Jasper zegt dat hij het station van omstreeks 1970 heeft afgebeeld. Dat is goed te zien aan het rode autootje dat zo uit de jaren zeventig komt. ,,Maar dan wel het station in een staat zoals het net is opgeleverd. Dat is een beetje mijn vrijheid geweest. Ook stond op één deel de plaatsnaam met één ‘e’ en op de andere zijde wel met twee ‘e’-s. Ik heb ze nu beide met twee keer een e geschreven. Zeg maar dat dat mijn vrijheid is.”

Hij blijft het eeuwig zonde vinden dat het pand in 1975 is afgebroken. Hij weet ook wel dat het de geest van de tijd was. Toen een paar jaar later de oude Frisiavilla dreigde te worden afgebroken, waren er veel protesten in de raad. Uiteindelijk staat het er nog en is het een monumentaal sieraad in het centrum. De afbraak van het station was misschien wel de eye-opener. Maar in de eerste helft van de jaren zeventig was daar nog geen sprake van. ,,Ik heb op internet een filmpje uit 1974 gevonden (zie hierboven) dat de chef planologische dienst van de NS vertelt over wat hij zoal langs de lijn Amersfoort naar Rhenen aantreft. Hij komt ook langs Veenendaal en zegt dat ‘de tijd het zal leren of dit behouden kan worden.’ Nou, een jaar later was het weg. En wat is er voor teruggekomen? Ik noem het een doos. Onder zijn winkels die het volgens mij nooit goed hebben gedaan en boven zijn kantoren.”

(de tekst gaat onder de foto verder)

De zijde van het spoor. Alles is zo natuurgetrouw gemaakt en zelfs op schaal! Met dank aan de nog aanwezige bouwtekeningen. - Martin Brink

Jasper heeft het station natuurgetrouw nagemaakt. Zelfs de wachtruimte aan de overkant van het spoor is erop te vinden. ,,Dat was voor passagiers die naar Rhenen reisden. Volgens mij die die kort na het stoppen van de lijn in 1944 afgebroken.”

Uiteraard zijn tal van ruimtes voorzien van verlichting. Op internet vond hij ook een paar foto’s van de wachtruimte. ,,Er was een 1e klasse en een gezamenlijke 2e en 3e klasse met elk een een andere ingang. Op de foto’s uit 1941 ontdekte ik mooie affiches die hier waren opgehangen. Al zoekende op internet kwam ik ze groot tegen. Ik heb ze vervolgens steeds verkleind naar 1:87. Nu hangen ze dus ook in het interieur, daar waar ze ooit hingen.”

OPA IN UITBOUW  Op de zolder van het station zien we een uitbouw. Dat zat er echt. ,,Ik heb daarin mijn opa gezet met zijn modelbaan.” Langs het station heeft hij echt modelspoor gelegd. ,,Je kunt het zo aansluiten op een modelbaan.” Het station is van het type Hemmen zoals er meerdere aan het einde van de twintigste eeuw gemaakt zijn in ons land. Daar zijn er nog maar een paar van over, onder meer in Limburg en Hemmen nabij Dodewaard.

,,Ook in Woudenberg vinden we nog een deel van het pand terug. Weliswaar is tachtig procent van het oude stationsgebouw afgebroken maar ongetwijfeld zullen ze er iets mee van plan zijn: eromheen komt namelijk een wijk. Wil je iets van de oude grandeur zien, dan moet je hier naar toe gaan. En de situatie bekijken zoals in de omgeving van een station, dan raad ik aan om te kijken naar het spoor- en wachthuisje in Overberg. Daar is het gebouw nog intact. Dat was de vroegere halte De Haar. Misschien ga ik die ook nog namaken.”

(de tekst gaat onder de foto verder)

Op de bovenetage zit opa met zijn treinen. Een vrijheid van de maker. - Martin Brink

ACTUEEL Jasper vindt dat het gebouw ook een zekere actualiteit in zich heeft. Hij filosofeert er graag over. ,,Als ik hier naar kijk denk ik: zou het reactiveren van het spoor tussen Amersfoort en Kesteren niet kunnen? Er ligt bij Leusden nog een stukje Pon-spoor. Het zou zinvol zijn om daar eens naar te kijken. Zeker met al die files en met het voornemen om zoveel mogelijk mensen de auto uit te krijgen. Dan zou dat toch een mooie oplossing zijn. Daarmee ontlasten we zeker ook de Rondweg oost en de Cuneraweg.”

Er zijn in het verleden meerdere plannen geweest voor sporen naar en rond Veenendaal. Hij las over een direct spoor naar Ede en hoort er van op dat er ooit plannen lagen voor een spoorverbinding tussen Veenendaal en Apeldoorn. Het is allemaal bij plannen gebleven. Jasper ontdekte op internet een verbijsterend filmpje (zie hier onderaan) uit oktober 1974 waarin over deze zaken gesproken wordt. 

Wat hoopt hij dat er met dit diorama gebeurt? Jasper: ,,Het blijft op mijn slaapkamer maar mogelijk komt het voor een tijdje te staan in de modelbouwwinkel in Ede. Misschien is ook een idee om het in het museum te laten zien, samen met de andere maquettes. Dan kunnen de mensen goed vergelijken. Of dat de gemeente er misschien iets mee wil.”