‘Veenendaal als ons huis’ op Open Monumentendag

VEENENDAAL ‘Mijn huis is jouw huis’, luidt dit jaar het thema van Open Monumentendag. Veenendaal is aantrekkelijk om te wonen, te werken en te recreëren. Onze eigen gezamenlijke leefomgeving, die Veenendalers zelf vormgeven en daarom van mogen genieten.

door Marco Diepeveen

Ontdek geniet mee op zaterdag 11 september, tevens de Dag van de Architectuur. Vorig jaar was Open Monumentendag behoorlijk beperkt tot een fiets/wandeltocht door Veenendaal met slechts één opengestelde locatie: de nieuwbouw van het Christelijk Lyceum Veenendaal. De komende editie – de zevende in combinatie met de Dag van de Architectuur – pakt groter uit, dankzij de coronaversoepelingen. 

FIETS/WANDELROUTE ,,Een fiets- en wandelroute van zestien kilometer door Veenendaal zit weer in het programma”, aldus Hennie Henzen, voorzitter van het organiserend comité en actief binnen de Historische Vereniging Oud-Veenendaal. ,,Vorig jaar waren er zo’n 250 deelnemers bij benadering.”

De start is nu bij het vernieuwde Stadsstrand, waar de strandhuizen klaar zijn. Via DownTown fietsen of wandelen de deelnemers onder meer langs de nieuwbouw aan de Brouwersgracht, de oude begraafplaats aan het Kostverloren en de Weverij, de Oude Kerk, de beide molens, de voormalige Sint-Willibrorduskerk, het Fort aan de Buursteeg, De Roode Haan aan de Slaperdijk en de tot woningen omgebouwde PHV-fabriek.

BUSTOUR ,,Nieuw is een bustour voor oudere bewoners van zorginstellingen door Veenendaal”, vervolgt Johan Huibers, voorzitter van het Architectuurcentrum Veenendaal. ,,In de ochtend en de middag rijden er drie bussen, elk voor een rit van anderhalf uur. Om voor de senioren herinneringen op te halen en nieuwe ontwikkelingen te bekijken. De organisatie regelt gidsen voor onderweg. In de deelnemende verzorgingshuizen draait die zaterdag ook een presentatie.”

Burgerinitiatieven bepalen mede het gezicht van Veenendaal. Zoals de renovatie en het beheer van de eens zo vervallen oude begraafplaats, thans een onderhouden gedenkpark. En neem het project Turfweide, dat deelnemers ook passeren. Vorig jaar is daarvoor een stichting opgericht. Na aanvankelijke bezwaren en scepsis van enkele buurtbewoners, groeit inmiddels het enthousiasme.

,,Aan de Slaperdijk komt een historisch cultuurlandschap, bestaande uit slootjes, weiden, droog en nat grasland, gecompleteerd met een vogelkijkhut en wandelpaden. Een oer-Veenendaals veenlandschap zoals vroeger gevormd door turfafgraving. Dit idee vloeit voort uit het Gilbertjaar 2019 en is in datzelfde jaar beloond met de eerste Veenendaalse architectuurprijs. De Turfweide krijgt een educatieve, een landschappelijke en een toeristische functie. Het kostte veel moeite, maar is er zelfs Europese, provinciale en gemeentelijke subsidie voor toegekend.” 

Tijdens Open Monumentendag wordt om 11.00 uur bij de Koninklijke Ginkel Groep (kantoorhoudend in de vroegere Sint-Willibrorduskerk aan de Nieuweweg-Noord) een presentatie van de plannen gegeven. Opgave via deturfweide.eventbrite.nl. Ook op woensdag 22 september vindt er een informatiebijeenkomst over project-Turfweide plaats. 

(de tekst gaat onder de foto verder)

Beide heren voor het kerkje, dat vanaf eind dit jaar een restauratie ondergaat. - Marco Diepeveen

ZANDSTRAATKERKJE Nog een pareltje dat op ontwikkeling wacht, is het verborgen Zandstraatkerkje. Henzen: ,,Het ernstig vervallen gebouw uit 1865 is tot 1926 in gebruik geweest als christelijke gereformeerde kerk onder de naam Eben-Haëzer. Al jaren dient het gemeentelijk monument als opslagloods. De historische vereniging heeft lang geijverd voor behoud en restauratie van het afgescheidenenkerkje.”

En dat gaat gebeuren: Projectontwikkelaar Ingenious Tomorrow heeft, in nauwe samenwerking met Huibers van Weelden Architecten uit Veenendaal, een plan ontwikkeld en uitgewerkt voor huisvesting voor mensen met een verstandelijke beperking. In het kerkgebouw komen drie studio’s met een gemeenschappelijke ontmoetingsruimte van zorgverlener Reinaerde. Op het terrein zijn nog eens zestien vergelijkbare woningen ingetekend. Het geheel oogt als een hofje en gaat de naam Dominee Riekelhof dragen. Ds. Joannes Adamus Riekel stond hier van 1915 tot 1920 als predikant.

,,Totaal onbekend is dat de bekende Veenendaalse architect Bernard van Kreel (van de gelijknamige poort) in 1911 een uitbreiding heeft getekend voor de kerk, die aanvankelijk 250 zitplaatsen telde”, toont Huibers bij een zeldzame bezichtiging van het verwaarloosde kerkgebouwtje. ,,Daarvan getuigt nog het tongewelf, dat onder het nu zichtbare zadeldak zit. Een ingetekende toren is nooit gerealiseerd.” Klimop groeit binnen uit de muren en de gebarsten ruiten, in het dak zitten gaten. ,,Het is vijf voor twaalf voor de renovatie, zeg ik als architect. Gelukkig start die eind dit jaar.”

SCHILDERSATELIER De deuren van de oude Eben-Haëzerkerk staan open tijdens Open Monumentendag, maar binnentreden is niet mogelijk vanwege de veiligheid. Wél geopend zijn de Oude Kerk, de voormalige PHV-fabriek aan het Verlaat, de Brugkerk, de beide molens, het Fort aan de Buursteeg, Sola Fide (eens een kerk, nu een studio voor coaching en training) en de Sint-Willibrorduskerk. De voormalige PHV-fabriek is omgetoverd tot de Paul Heijhof. Hierin zit het schildersatelier van Jolan van Elk, geopend op 11 september. Wegens sabbat is de Joodse begraafplaats aan de Parallelweg die zaterdag gesloten. Bezoekers kunnen daarom op zondag terecht voor een rondleiding (hoofddeksel verplicht voor mannen ouder dan 12 jaar).