Regio Foodvalley overweegt herstel van ‘Ponlijn’ tot aan Veenendaal

VEENENDAAL Wordt het ‘Ponlijntje’ in ere hersteld? Komt er weer een rechtstreekse treinverbinding van Amersfoort met Rhenen, via Veenendaal? De Regio Foodvalley wil dit serieus laten onderzoeken. Al zitten er ongetwijfeld veel haken en ogen aan.

Wie weet wordt dit hét ei van Columbus. Een manier om in ieder geval de A1, A12 en A30 te ontlasten. Het gebruik van het treinverkeer wordt zo aangemoedigd. Je biedt autorijders een praktisch alternatief.

Het voorstel wordt heel even aangestipt in een rapport van de Regio Foodvalley, een samenwerkingsverband van gemeenten in deze omgeving. Engbert Stroobosscher, wethouder in Veenendaal en houder van de portefeuille ‘verkeer’ in Foodvalley, vindt dit een interessante optie, zo meldt hij in de ‘Bereikbaarheidsagenda 2023-2026’.

Het ontbreken van zeker tien kilometer rails tussen Leusden en Veenendaal is het gevolg van oorlogshandelingen

FOTOBOEK

Wie een blik werpt op de kaart, zou kunnen denken dat hier weinig bij komt kijken. De treinverbinding van Amersfoort naar Rhenen wordt ‘slechts’ onderbroken onder Leusden-Zuid en even ten noorden van Veenendaal. Gedurende een kilometer of tien ligt er geen rails, daarna hervat het spoor zich.

De Amersfoorter Bert van As, gepensioneerd als fotograaf bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, publiceerde vorig jaar in eigen beheer het boek ‘Amersfoort-Kesteren, Langs het spoor’ met foto’s van het hele traject. Daaruit blijkt dat de plekken van de verdwenen rails veelal nog kaal aandoen; ze zijn, in tegenstelling tot de locaties van de voormalige Berlijnse muur, niet allemaal meteen voor andere doeleinden in gebruik genomen. Het boek lijkt verplichte kost voor de plannenmakers van Foodvalley.

(Artikel gaat verder onder de afbeelding).

Jaap Ketel, destijds Leusdens kandidaat op de Utrechtse provinciale CDA lijst, opperde in 2019 al om langs de Ponlijn een snelfietsverbinding aan te leggen. - Foto: CDA Leusden

IJZEREN SPOORWEG

Er zijn nog geen protesten gehoord, maar die kunnen worden verwacht. Denk aan boeren en andere bewoners van het platteland, die op hun werkterrein en/of in hun woongenot worden gestoord. Of aan de gemeenten Woudenberg en Scherpenzeel, die met een gereactiveerde spoorlijn te maken krijgen. Of aan Amersfoort zelf; op het resterende ‘Ponlijntje’ worden tegenwoordig af en toe auto’s vervoerd naar de importeur Pon in Leusden. Dit spoortraject, nu midden in de bebouwing gelegen, kan dus veel drukker gaan worden. Ooit lag het ver buiten de bebouwde stad.

Het treintraject als geheel kent een lange geschiedenis. De Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij, een van de particuliere spoormaatschappijen van destijds, legde vanaf 1874 de Oosterspoorweg aan. Deze liep van Amsterdam naar Amersfoort. Vanwege het grote succes werd de spoorweg een paar keer verlengd in de richting van Apeldoorn. Daarna, in 1886, volgde een verbinding van Amersfoort met het dorp Kesteren, in de Betuwe vlakbij Rhenen.

De plekken van verdwenen rails doen veelal kaal aan; ze zijn, in tegenstelling tot de locaties van de voormalige Berlijnse muur, niet allemaal meteen voor andere doeleinden in gebruik genomen

BOMBARDEMENTEN

Het vervoer van vers fruit in deze regio leidde tot de naam ‘de Kersenbaan’, die in Amersfoort nog steeds voortleeft. Een andere naam voor het resterende spoortraject is het ‘Ponlijntje’, vanwege het vervoer van auto’s naar Pon in Leusden.

Het ontbreken van zeker tien kilometer rails tussen Leusden en Veenendaal is het gevolg van oorlogshandelingen. Geallieerde bombardementen raakten de spoorlijn, zodat de bezetter hier geen gebruik van zou maken. Na de bevrijding volgde de grootscheepse wederopbouw. Maar dit traject werd niet meer volledig gerenoveerd. Nu zijn er dus plannen om de spoorverbinding in ere te herstellen.

EERDER ONDERZOEK

Curieus is, dat hetzelfde voorstel niet zo heel lang geleden ook al eens werd geopperd, onderzocht en afgewezen. Dit onderzoek - in 2007 aangevraagd en in 2009 afgerond - heeft als conclusie: niet doen, het is onpraktisch en veel te duur.

De verbinding zou alleen van belang zijn voor de gemeenten Amersfoort en Veenendaal, niet voor de tussengelegen kernen. Reizigers kunnen dus evengoed de bus nemen. Vanwege het te verwachte aantal reizigers zou de route ook niet rendabel zijn. De drukte op de snelwegen zou niet substantieel afnemen. De natuur, die hier sinds 1944 is opgebloeid, wordt verstoord. En dan zijn er de kosten; die werden in 2009 op 58 miljoen geschat. Een voorzichtige schatting, want die van bijvoorbeeld geluidswerende schermen en het verwerven van grond waren niet meegerekend.

NOODZAAK

De kosten zullen anno 2023 ongetwijfeld een stuk hoger uitvallen. Ten gunste van de plannen kan worden gewezen op de toename van het aantal inwoners in dit deel van het land. Sinds 2009 groeide alleen al Amersfoort van afgerond 140.000 naar 160.000 inwoners. Ook zijn meer mensen zich bewust van de noodzaak om naar ander, minder vervuilend vervoer om te kijken. In ieder geval de huidige Amersfoortse coalitie met onder meer GroenLinks, D66 en de Partij voor de Dieren.

De spoorlijn werd aangelegd in 1886 en zorgde voor een directe verbinding van Amersfoort naar Kesteren, om vanuit daar door te gaan naar Nijmegen en Duitsland. De lijn was een succes en werd in de jaren ‘20 voorzien van dubbelspoor. In de oorlog werd de spoorbrug bij Rhenen opgeblazen en werd het dubbelspoor weer enkelspoor om het vrijgekomen ijzer te gebruiken voor de oorlogsindustrie. Het betekende het einde van reizigersvervoer over de lijn. Tegenwoordig is slechts een klein deel nog in gebruik om auto’s te vervoeren naar importeur Pon Automotive in Leusden, vandaar de huidige naam ‘Ponlijn’.