Yad Vashem-onderscheiding voor Veenendaalse kleermaker

VEENENDAAL In de sfeervolle en daarvoor toepasselijke ambiance van de synagoge van de Liberaal Joodse Gemeente aan de Prinsessegracht in Den Haag vond op dinsdag 14 juni een bijzondere uitreiking plaats door een lid van de ambassade van Israël in Nederland. Aan Dick Vos de Mooij werd in het bijzijn van zijn echtgenote en verdere familie de Yad Vashem-medaille en het bijbehorende certificaat overhandigd. Deze werden door hem ontvangen in naam van zijn oudoom, de Veenendaalse kleermaker Adriaan Christiaan Zijdel en diens echtgenote Johanna Kamphuis, voor hulp aan Joodse mensen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Deze ceremonie had twee jaar geleden al moeten plaats vinden, maar moest vanwege de corona-omstandigheden uitgesteld worden. Tijdens de ceremonie werden nog vier andere echtparen postuum geëerd. 

door Jan Bos

In eerdere edities van De Rijnpost.nl, tussen 2015 en 2017, werd al verslaggeving gedaan van de uitreiking van de Yad Vashem-medailles en -certificaten aan nabestaanden van de families Plant en Breukelaar voor het helpen van de Joodse familieleden Shmul uit Amsterdam. De postume toekenning van de erkenning als zogenaamde ‘Righteous Among the Nations’ vond officieel plaats op 23 november 2015, waarbij hun namen in de ‘Wall of Honor’ werden geplaatst. 

NAMEN Bij zijn reis in Israël in 2018 heeft de schrijver van dit artikel, tijdens zijn bezoek aan het Yad Vashem Holocaust-herdenkingscentrum in Jeruzalem, hun namen ook in deze wand zien staan, evenals de namen van nog andere Veenendaalse inwoners die destijds met gevaar voor eigen leven Joodse mensen onderdak boden. Formeel had deze erkenning dus ook plaatsgevonden voor de heer en mevrouw Zijdel, maar officieel was er nooit een medaille en certificaat uitgereikt aan familieleden, omdat het echtpaar geen kinderen had. 

ZOEKTOCHT Ik ben toen op zoek gegaan naar familieleden die in aanmerking zouden komen om namens het echtpaar Zijdel de medaille en certificaat in ontvangst te nemen. Na enig zoekwerk kwam ik terecht bij Gerrit Jan Zijdel uit Schoonhoven, een kleinzoon van een broer van de heer Zijdel. Ook kreeg ik contact met de heer Dick Vos de Mooij uit Hoogland, een kleinzoon van een zuster van de heer Zijdel. Deze laatste had tijdens het leven van het echtpaar Zijdel het meeste contact met hen gehad, zodat overeengekomen werd dat de heer Vos de Mooij de medaille en het certificaat in ontvangst zou nemen indien het Yad Vashem centrum, na gedegen onderzoek, daarmee in zou stemmen. Na geruime tijd kwam het groene licht dat de toekenning akkoord was en de datum werd vastgesteld op 6 mei 2020 in de ambassade van Israël in ’s-Gravenhage. Maar corona gooide roet in het eten. 

OOM EN TANTE Een bijzondere bijkomstigheid is wel dat de vader van Dick Vos de Mooij, zijnde Dirk Vos de Mooij, een medewerker in het verzet was van de ‘bankier van het verzet’ Walraven van Hall. Dirk Vos de Mooij moest oom en tante zeggen tegen het kleermakersechtpaar Zijdel. Het vermoeden bestaat dan ook, dat vanuit de verzetsgroep van Walraven van Hall door Dirk Vos de Mooij contact is gelegd met het verzet in Veenendaal en ook met het echtpaar Zijdel om Joodse vluchtelingen uit Amsterdam op te vangen. Familieleden van het gezin Shmul werden toen ondergebracht bij de families Plant, Breukelaar en Zijdel. Het echtpaar Zijdel woonde destijds in de woning aan het huidige Verlaat 49 en heeft in hun woning vanaf 1942 tussen 1944 onderdak verleend aan Leah Shmul. 

(Tekst gaat verder onder de foto.)

Het oude echtpaar Zijdel. - Eigen foto

STERKE BAND Deze band werd zo sterk, dat ze het echtpaar Zijdel oom en tante noemde. Het contact tussen haar en het echtpaar Zijdel is tot aan hun overlijden blijven bestaan. Het is wel zeker dat ook het echtpaar Kleefsman, dat een boekhandel annex drukkerij aan de Zandstraat runde, familieleden van het gezin Shmul onderdak heeft verleend. Om voor de erkenning van de Yad Vashem onderscheiding in aanmerking te komen konden voor hen helaas onvoldoende documenten gevonden worden die het harde bewijs gaven voor toekenning door het Yad Vashem centrum. 

DANKBAAR De uitreiking van de medaille en het certificaat vond plaats door mevrouw Avigail Frisch Ben Avraham van de ambassade van Israël in Nederland. Zij hield een toespraak waarin gememoreerd werd aan de heldendaden van eenvoudige mensen die tijdens de Tweede Wereldoorlog met gevaar voor eigen leven hulp boden aan Joodse mensen. Daarna hield de heer Vos de Mooij nog een toespraak, waarin hij het echtpaar Zijdel beschreef en hun moed prees en tevens memoreerde aan de betrokkenheid van zijn vader in deze donkere oorlogsdagen. Hij was dankbaar in hun naam de medaille en het certificaat te mogen ontvangen. 

INDRUKWEKKENDE TOESPRAAK Uit Israël waren David en Yoav Tzelnik, een zoon en kleinzoon van Leah Shmul, overgekomen. Het was voor hen erg belangrijk om bij de ceremonie aanwezig te zijn om de redders van hun moeder en oma te kunnen eren. Yoav hield een indrukwekkende toespraak waarbij hij memoreerde aan een uitspraak die, in een voor de Joden belangrijk boek, de Talmoed staat: wie één mensenleven redt, redt de hele wereld. Zo kon via deze mooie ceremonie toch eer worden gedaan aan twee eenvoudige Veenendaalse inwoners die als anonieme, zonder gedenksteen, helden begraven liggen op de Algemene begraafplaats in Veenendaal in grafnummer B 395.