Veenendaal wil behouden, wat ze kan behouden: lijst met nieuwe gemeentelijke monumenten

VEENENDAAL Vijftien objecten zijn voorgedragen als nieuwe gemeentelijke monumenten. Woningen, bijgebouwen, wandkunst, transformatorhuisjes en een deel van de begraafplaats in Veenendaal zijn voor het college bijzonder genoeg om te willen behouden.

door Peter Kuijpers

Burgemeester en wethouders hebben met het voornemen aanwijzing nieuwe gemeentelijke monumenten de wettelijke procedure gestart om deze objecten zoveel mogelijk in hun huidige vorm te gaan bewaren. ,,Deze nieuwe gemeentelijke monumenten hebben een bijzondere voorgeschiedenis. Zo zijn in 2018 al zo’n zeshonderd objecten bekeken in Veenendaal met het oog op de cultuurhistorische waardekaart. Niet alleen wat vinden wij monumentaal, maar is tevens beeldbepalend voor Veenendaal. Dit laatste waren zo’n 46 gebouwen en een zestiental zijn bekeken om aan te wijzen als nieuw gemeentelijk monument’’, vertelt wethouder Dylan Lochtenberg. Dit gaat dan onder andere om een villa met rieten dak en glas-in-loodraam aan de Bergweg en één aan de Kerkewijk met een vroeg-twintigste-eeuwse stedenbouw uit 1930.

Niet alleen wat vinden wij monumentaal, maar is tevens beeldbepalend voor Veenendaal

BEHOUDEN Ook een villa aan de Lindenlaan, vormgegeven in de shake-hand-stijl, is voorgedragen om te behouden. ,,Veel erfgoed is in het verleden verloren gegaan en nu kijken we met het idee ‘Behouden wat we kunnen behouden’. Ook binnen het college van Veenendaal hebben we deze geadviseerde objecten doorgenomen.’’ Burgemeester en wethouders kunnen zich vinden in deze aanvulling op de lijst met gemeentelijke monumenten en stelt de betreffende eigenaren voor deze objecten aan te wijzen. ,,We hebben in december 2021 al over een deel van de Ritmeesterfabriek besloten dit als gemeentelijk monument op te nemen. Nu hebben we het voornemen de overige vijftien tevens als gemeentelijk monument aan te wijzen’’, vervolgt Lochtenberg.

GLAS-IN-LOOD Veenendaal wil verder graag de winkelstrip aan de Frans Halslaan behouden. ‘De winkelstrip dateert uit 1953. Het gebouw is vormgegeven in een functionalistische stijl in het volume met plat dak, de forse luifel, de grote etalageruimte en de tegelplint’, geeft de beschrijving aan. De functie als winkel was leidend met veel licht en lucht. En tevens wil de gemeente de Petrakerk een monumentale status geven. Zowel het gebouw als de glas-in-loodramen, naar ontwerp van de kunstenares Ditta Radstaak-Van den Bosch. ‘De kerk heeft, net als de meeste andere kerken van architect David Zuiderhoek, expressieve vormen en is de eerste van een serie met een vergelijkbare opzet en vormgeving.’

(Artikel gaat verder onder de afbeelding).

De Petrakerk moet ook een monumentale status krijgen - Foto: Gemeente Veenendaal

CULTUURHISTORISCH Enkele monumentale boerderijen aan de Zandheuvelweg en het Ruisseveen krijgen een uitbreiding, waarbij Veenendaal de bergplaats en stal en de schuur als monument wil aanwijzen. Voor de gemeente zijn deze zowel architectuurhistorisch als cultuurhistorisch, omdat ze bij de boerderij horen. Daarom is tevens de hooiberg aan het Gelders Benedeneind aan de lijst toegevoegd. Een kapberg die vanouds voor de opslag van hooi en granen was bedoeld. ‘De kap kon op en neer bewegen via staalkabels die over katrollen bovenop de roeden liepen en werden bediend door een lier. Van de vele kapbergen die bij de boerderijen in de gemeente Veenendaal stonden, zijn er weinig behouden gebleven’. Deze vormt een beeldbepalend silhouet in de omgeving.

KUNSTWERKEN De gemeente wil in de nieuwe lijst nog enkele kunstwerken aanwijzen als gemeentelijk monument. Zoals het wandkunstwerk aan de Juliana van Stolbergschool, een kleurrijk keramisch tegeltableau met kinderen van Hedda Willem Buijs. En tevens het kleurrijke tegeltableau langs een groot deel van de wand bij basisschool Het Erf van Henk Tieman. Een kruis met onder andere vissen, planten, de letters ABC, een plus en deelteken en de uil. Beiden vanwege de beeldbepalende situering en de oorspronkelijke betekenis in relatie tot de schoolgebouwen. Dit geldt tevens voor de ‘Betogende arbeiders’ van Marius van Beek die bij de voormalige Talmaschool te zien is. Onder andere vanwege de beeldbepalende situering aan de Industrielaan en de sociaal-culturele ontwikkeling van Veenendaal.

TRANSFORMATORHUISJES Het Monument voor de Gevallenen, de beeldengroep en gedenksteen, wil Veenendaal tevens opnemen in deze nieuwe gemeentelijke monumentenlijst. John Grosman ontwierp de beeldengroep die de verdediging en het behoud van menselijke waarden symboliseert. Achter de beelden staat een zwart marmeren gedenksteen uit 1991. En dan staan er tevens twee transformatorhuisjes op de lijst. Aan de Dr. de Visserstraat en de Paulus Potterstraat. Deze zijn kenmerkend als onderdeel van de naoorlogse wijk in de ensemblewaarde met de overige naoorlogse bebouwing. Een goed voorbeeld van de shake-hand-stijl en herkenbaar in de oorspronkelijke functie. De interieurs vallen onder de bescherming vanwege de oorspronkelijke constructieve onderdelen. Beiden zijn ontworpen door architect H.E. Schulte.

(Artikel gaat verder onder de afbeelding).

Vooral de grote rotonde is een herkenbaar onderdeel van het het oude gedeelte van de algemene begraafplaats - Foto: Gemeente Veenendaal

BEGRAAFPLAATS Als laatste wil Veenendaal het oude gedeelte van de algemene begraafplaats als gemeentelijk monument aanwijzen. Het gaat dan om het grotendeels nog oorspronkelijke herkenbare deel met graven langs de paden. Deze stamt uit 1917 en tevens de toevoeging uit 1928 is nog te duiden. De grafcultuur toont negentiende-eeuwse voorbeelden en op het oudste deel zijn erkende en niet erkende oorlogsslachtoffers te vinden. Vooral de grote rotonde is een herkenbaar onderdeel. Het is ingericht door architect en aannemer Bernard van Kreel met de assistentie van tuinarchitect Samuel Voorhoeve. Ook de typerende beplanting langs de paden is in de waardestelling meegenomen voor deze aanwijzing.