Kwartaalrubriek Stadsmuseum Veenendaal: Een poëziealbum met Stip

VEENENDAAL ‘Nimmer smaakt gij rein genot / Nimmer een benijdbaar lot / Nimmer een gelukkig leven / En wat gij ook wenscht of doet / ’t Zij in voor- of tegenspoed / Nimmer zal ’t u vreugde geven / Behaagt u niet hetgeen ik zeg / Welnu, streep dan de N maar weg.’ (Amsterdam, 27 juni 1873). Deze op het eerste gezicht raadselachtige regels komen uit een zeer fraai vormgegeven poëziealbum uit 1872 dat heeft toebehoord aan een Veenendaalse onderwijzeres die leefde van 1854 tot 1902. Zij heette Fennetje (Fenny) Hardeman. 

Door Hans Wegen

Het album heeft een hardleren omslag met goudkleurig metaalbeslag met druksluiting en royale afmetingen: 18 x 26 cm. Stadsmuseum Veenendaal (zoals het tegenwoordig heet) heeft dit fraaie boek in bruikleen gekregen van een nazaat van de familie Hardeman. Op dit moment is het poëziealbum niet in de vaste collectie te zien. Er wordt overwogen om het permanent in een bepaalde opstelling te tonen. Daarbij zullen dan ook meerdere bladzijden te zien zijn.

WEINIG BEKEND

Uit welke familie kwam Fenny Hardeman? Er is niet veel over haar bekend. Op een bepaald moment is zij naar Loosduinen (Den Haag) verhuisd. Aannemelijk is dat zij uit een redelijk welgesteld milieu kwam, want haar vader Jacob was wolkammer/koopman en haar broer Johannes werd architect in Nederlands-Indië. Later kwam hij in een huis aan de Hoofdstraat te wonen. In 1913 verkocht hij dat aan de toenmalige gereformeerde gemeente als pastorie, bij de oude Pniëlkerk.

DOMINEE HOEDEMAKER

Wie schreven in het album? Uiteraard familieleden en vrienden en vriendinnen. De later zeer bekend geworden theoloog prof. Ph.J. Hoedemaker schreef een bijdrage in het Engels (hij had in de VS gestudeerd), het gedicht The star of Bethlehem. Van 1868 tot 1873 was hij predikant in Veenendaal. Hij ondertekende met Your pastor and friend.

Dat wijst op een vriendschappelijke band met Fenny. Hij werd later professor aan de VU te Amsterdam waar hij al snel in conflict raakte met de beroemde dr. A. Kuyper. Hij gaf zijn betrekking daarom spoedig op en ging de politiek in.

(De tekst gaat verder onder de foto.)

Eén van de fraaie illustraties in het album. - Stadsmuseum Veenendaal

ONTWIKKELDE VROUW

Fenny zal een ontwikkelde vrouw geweest zijn want men schreef gedichtjes in het Frans, Duits en Engels voor haar. Er staan ook een aantal fraaie al dan niet ingekleurde tekeningen in met zelfs een paar minuscule fotootjes van de auteurs als rondje uitgeknipt.

Opvallend is verder dat er drie gedichtjes zijn opgenomen uit de destijds populaire bundel Leekedichtjes van P.A. de Génestet. Die waren modern voor die tijd omdat ze eenvoudig van toon waren maar toch een diepe inhoud hadden. Hij vond dat godsdienst niet moraliserend moest zijn maar rechtstreeks het gevoel moest aanspreken.

FENNY EN FAMILIE STIP

Fenny’s moeder heette Baatje Stip. Ja, er is een verbinding tussen het album en ‘onze’ Kees Stip. Er staan namelijk bijdragen in van J. Stip en Cornelis Stip. Haar broer heette Jan en een zoon van Jan was Cornelis, een neef van Fenny.
Deze Cornelis werd de opa van Kees Stip (1913 - 2001). Van Cornelis is er een gedichtje uit 1873 met fotootje met de aanhef ‘Waarde Nicht’.

Met de schenking van het poëzieboek is er een cirkel rond. Want door de bijdragen van familieleden van Fenny is de familie Stip met haar verenigd in het Stadsmuseum Veenendaal aan het Kees Stipplein.