Nieuw jeugdboek over oorlogstijd

Veenendaal – Binnenkort verschijnt het jeugdboek “Vechten in Veenendaal” van Jan Vermeulen. Het boek bekijkt de bezettingstijd vanuit de ogen van de veertienjarige Jan Kok (zoon van de legendarische ds. R. Kok) uit de Hoofdstraat. Het jeugdboek is gebaseerd op werkelijke gebeurtenissen. De boekpresentatie is gepland op donderdagavond 4 april (18.30 uur) in het Ichthus College Veenendaal en is vrij toegankelijk.

Dominee Reinier Kok (1890-1982) was in de jaren ‘30, ‘40 en ‘50 een fenomeen in Veenendaal. Ondermeer vanwege zijn rol in de Tweede Wereldoorlog. Met de gereformeerde predikant van de Brugkerk, ds. Dirk van Enk, steunde hij het verzet tegen de Nazi’s in woord en daad. Als predikant van de Gereformeerde Gemeente in Veenendaal koos hij op de kansel partij voor zijn joodse medeburgers. Hij preekte in de Hoofdstraatkerk (voormalige Pniëlkerk) over Bijbelgedeelten, die over de redding van het joodse volk gaan. Daarmee stimuleerde hij zijn hoorders om iets te doen tegen de Jodenvervolging. Een aantal gemeenteleden nam daadwerkelijk joodse onderduikers in huis, zoals de familie Willemsen aan de Da Costastraat.

Joodse onderduikster

Met drie ouderlingen – Wijnand van Deelen, Johan van Ek en Barend Versteeg – beschermde hij het joodse onderduikmeisje Mirjam de Groot, dat elke zondag bij hem in de kerk zat en de “Kokse school” (tegenwoordig Johannes Calvijnschool) bezocht. Het ondergedoken joodse jongetje Izak Osnawitz verstopte hij in de voormalige Pniëlkerk tijdens een razzia in 1945. In de kerk en het woonhuis van de predikant was altijd ruimte voor anti-Duitse activiteiten. De nog enige levende verzetsman van Veenendaal, Dick Valkenburg, zegt dat het Verzet er altijd terecht kon als men snel iets moest verbergen. Tijdens de chaotische evacuatie van de meidagen van 1940 speelde ds. Kok ook een belangrijke rol. Hij gaf leiding op het moment dat een aantal andere leidinggevenden het liet afweten. Toen op Eerste Pinksterdag 12 mei er geen eten was voor de vele Veense vluchtelingen bakte hij eigenhandig met een bakker in Ammerstol een grote hoeveelheid brood en zorgde vervolgens voor de verdeling.
Deze en veel andere gebeurtenissen in en rond Veenendaal worden beschreven in “Vechten in Veenendaal” door Jan Vermeulen. De geschiedenisdocent aan het Driestar College in Gouda kiest Jan Kok - de derde zoon van ds. Kok – als hoofdpersoon. “Vechten in Veenendaal” is niet het eerste boek van Vermeulen. Hij oogstte in 2015 veel succes met zijn debuut “Het geheim van het Breeplein” dat het verhaal vertelt van zeven joodse Rotterdammers, die tijdens de oorlog ondergedoken zaten in de Breepleinkerk aldaar. In die omgeving staat de kerk ook bekend als het ‘achterhuis’ van Rotterdam. Voor dat boek deed Vermeulen veel onderzoek en dat geldt ook voor “Vechten in Veenendaal”.

Kelderleven

Hij sprak onder meer met een dochter van ds. R. Kok, mevrouw Aag Hulsman-Kok. Ook las hij allerlei boeken en niet gepubliceerde bronnen. Zo kreeg hij inzage in het schriftje Kelderleven. Vermeulen heeft echter ook oog voor de donkere kant van de oorlog. Het boek gaat ook over Evert Vervat, die bij de Hollandse SS zit. Ook dit is gebaseerd op feitenonderzoek.
Op maandag 7 mei 1945, terwijl het Duitse leger zich al had overgegeven, opende SS’er Evert Verton het vuur op de veertienjarige Teun de Man. Op de Molenstraat schoot hij zijn machinegeweer leeg op de weerloze puber. Teun overleefde het ternauwernood, maar bleef de rest van zijn leven invalide.
Voor de presentatie op het Ichthus College zijn de vele nazaten van ds. Kok uitgenodigd, onder wie de gepensioneerde Ichthus-docent Wim Kok aan wie professor Bob Smalhout ooit een positieve column wijdde in De Telegraaf. Een van Koks andere kleinzonen, dr. G.H. van Kooten jr. werd dit jaar hoogleraar Theologie in Cambridge. Hij is de eerste Nederlander op die leerstoel sinds Erasmus. Zijn komst is niet zo waarschijnlijk, maar wel wordt gehoopt op de komst van de nog twee levende dochters van ds. Kok; mevrouw Aag Hulsman-Kok en mevrouw Maartje van Woerden-Kok. De organisatie hoopt op een kort vraaggesprek door Constant van den Heuvel, docent Geschiedenis van het Ichthus. In ieder geval hoopt hij een powerpoint-presentatie te verzorgen over de “Kokse kerk in oorlogstijd”, die bij veel Veenendalers herkenning zal oproepen, maar anderen veel nieuwe informatie geeft over het oorlogsverleden van hun woonplaats.

Koralen

Onder leiding van Tineke van Dijk-Diepeveen brengt een groep leerlingen enkele koralen ten gehore van Bach. Later die maand zingen de brugklassen van het Ichthus mee met de uitvoering van de Mattäus Passion in de Basiliek op DV donderdag 18 april. Ook zijn leerlingen van de Johannes Calvijnschool gevraagd om een bijdrage aan de avond te leveren. Beide scholen zijn verbonden met ds. Kok; de Calvijnschool stichtte hij in 1931 en hij was bij de openingsbijeenkomst van het Ichthus College in 1956. Tot slot is ook Jan Vermeulen van plan om het nodige te vertellen over zijn nieuwe boek dat verschijnt bij uitgeverij “De Banier”. Tijdens de bijeenkomst zal het boek te koop zijn en moet een handtekening van de auteur dus ook geen probleem zijn.
Voor zover bekend is “Vechten in Veenendaal” het eerste jeugdboek over Veenendaal sinds 1990 en waarschijnlijk ook het eerste jeugdboek over het lokale oorlogsverleden sinds Rik Valkenburg in 1964 “Frontale Botsing” schreef. Dat maakt de boekpresentatie van Vechten in Veenendaal een bijzondere moment, waarbij jong en oud van harte welkom is op dinsdagavond 4 april in aula A van het Ichthus College. Aanvang half acht.