De historie herleeft in Veenendaal

Door Siem van Eck

Veenendaal - Tussen een woonwijk, een dijk en waterzuiveringsbedrijf moet het gebeuren: het terugbrengen van een vier eeuwen oud stukje Veenendaal. Het kreeg de naam Turfweide mee. Met slootjes, weide, droog en nat grasland moet het weer net zo worden als waar vroeger de turfaken doorheen voeren. Het project gaat eind september in uitvoering en vanaf begin volgend jaar moet men al kunnen genieten van een fraai stukje historie met flora en fauna.

Veenendaal dankt zijn naam aan de 16e eeuw. In deze tijd werd veen afgegraven tot turf. Turf was in deze tijd de meest voorkomende grondstof. Bij deze afgravingen ontstonden er turfweiden. Dit zijn weiden die bestaan uit grachten, sloten en natte vochtige graslanden.
‘’Het is een typisch Veens beeld in deze tijd,’’ zo meldt Marcel Kaijen, secretaris bij de stichting Turfweide Veenendaal en samen met Johan Huibers (voorzitter) en Saskia Lucassen (penningmeester), één van de mensen achter het project.
‘’We willen de cultuurgrond van vier eeuwen geleden weer terugkrijgen. Zoals het hier was toen turfstekers de grond hebben afgegraven.’’

Boerengrond

Nadat in 2019 de Veenendaalse Architectuurprijs ‘De Gilbert’ werd uitgereikt aan het Antwerpse bureau OMGEVING, kwam het project in beweging. De plek is niet voor niets uitgekozen. De Turfweide wordt een nieuwe schakel tussen de Roode Haan en de Grebbelinie en zal daarmee de oorspronkelijke verbinding tussen deze gebieden versterken als natuur- en wandelgebied. Daarnaast zorgt de weide voor het beter vasthouden van het water.
Tot voor kort werd er mais verbouwd op dit stuk grond dat eigendom is van de gemeente Veenendaal. ‘’Het plan is simpel,’’ vertelt Kaijen ‘’We gaan de bovenste laag afgraven tot ca. 40 centimeter. Dan komen alle zaadbanken tevoorschijn van flora en fauna uit die tijd. We gaan er slootprofielen in maken net zoals de turfvelden van vroeger. De geschiedenis en de natuur wordt dus teruggebracht!’’

Roode Haan

Om dit voor elkaar te krijgen is samenwerking gezocht met Ingenious Tomorrow als eigenaar van het aangrenzende gebied De Roode Haan. Twee voorwaarden waren dat het gebied gefinancierd moest worden en er draagvlak moest zijn in de buurt. Gefinancierd wordt het, vanuit het Europese Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling Leader.
Dit fonds gaat via de provincie Utrecht. Ook draagt de gemeente Veenendaal zijn steentje bij. “Mooi om te zien dat zoveel Veense partijen zich inzetten om van de Turfweide een mooie plek te maken én om dat ook samen zo te houden!” is de reactie van Engbert Stroobosscher, wethouder Ruimtelijke Ontwikkeling op het project.
De ontwikkelaar Ingenious Tomorrow heeft toegezegd om hier privaat in te investeren. Deze aftakking van het bedrijf Ingenious is voor het behoud en restaureren van met name Veenendaals cultureel erfgoed alsmede het beheer hiervan.

Ondergrond

Eén van de zaken die nog geregeld moet worden is dat de ondergrond die in eigendom van de gemeente is, op de naam van de stichting komt te staan. Het gebied heeft al als bestemming Natuur; het is de bedoeling dat het dat het gebied in erfpacht gegeven wordt aan voornoemde partij.
De realisatie maar ook het latere beheer wordt gedaan door Rosa Novum. Dit is een onderdeel van de Ginkelgroep en staat garant voor het beheren met een maatschappelijke kant. ‘’Bij een sociaal bedrijf als Rosa Novum vind ik de sociale functie van het gebied ook belangrijk: vrijwilligers en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt kunnen samen het onderhoud van het gebied uitvoeren,’’ legt Nancy van Ginkel aan de stichting uit. De stichting blijft verantwoordelijk voor het beheer van het gebied. Dat zou moeten gebeuren door zowel professionals als vrijwilligers. ‘’Maar ook mensen uit de buurt die mee helpen met het beheer is ons doel,’’ vertelt Kaijen.

Recreatie in het gebied zelf ligt niet op tafel, maar wat zit er dan in voor de bewoner? ‘’Ze kunnen ervan genieten. Een prachtig stukje natuur vlak bij je huis,’’ leggen zowel de voorzitter als de secretaris uit. Voor de bewoners was het ook belangrijk dat de drukte in het gebied laag blijft. Op termijn is de stichting van plan een kijktoren in het gebied te realiseren. Deze wordt opgebouwd van cortenstalen turfjes en moet een authentiek beeld geven. Ook komt er naast het gebied een voetpad, dat onderaan de dijk gerealiseerd wordt. Volgens Kaijen moet de natuur zelf het werk gaan doen ‘’Natuurlijk is er aanplanting, slootjes worden gegraven en een voetpad wordt gelegd, maar uiteindelijk is het de bedoeling dat de natuur hier zelf zijn gang gaat’’.

Buurtcommissie

Na het oprichten van een buurtcommissie (Buurtbelang Slaperdijk) is er een onafhankelijke enquête uitgevoerd. Een ruime meerderheid bleek voorstander. Buurtbewoner Jan van Laar liet aan de stichting weten dat hij warm voorstander is van het plan. Hij ziet zelfs door de betere biotoop kans op de terugkeer van de kievit. ‘’Het ontwerp heeft alles in zich om na realisatie te spreken van een park om lief te hebben.”
Natuurlijk zijn er ook tegenstanders. Zoals buurtbewoner Gerrit van de Pol. Hij is bang dat het gebied straks zorgt voor overlast. ‘’Het is grootheidswaanzin, we praten hier over een natuurgebied van minder dan tweeënhalf hectare tweeënhalf hectare, terwijl 500 meter verderop een natuurgebied van 1000 hectare ligt. Wij voelen ons gepasseerd. De bal is toegespeeld naar belanghebbenden. Op dit moment ligt er een rustig stukje grond. Dat hadden we graag zo gehouden.’’
Volgens Huibers is er veel gedaan aan buurtparticipatie. Natuurlijk gooide corona roet in het eten maar de meerderheid van de buurt was voor en er is geluisterd naar alle partijen. ‘’Tijdens de eerste participatieavond hebben we alle plannen nogmaals gepresenteerd aan de buurt, hier mochten ze nog met gekleurde papiertjes bepalen welk plan hun voorkeur had. Daar kwam uit dat de voorkeur toch echt lag bij de Turfweide.’’
School en cultuur hebben al laten weten dat ze graag mee willen doen om bijvoorbeeld schoolklassen rond te leiden in het gebied. Daarnaast ziet ook natuurbeschermingsorganisatie IVN de educatieve waarde van het project in. Tot slot meldt secretaris Kaijen: ‘’Met De Turfweide komt het verleden tot leven en kunnen we spreken van het DNA van Veenendaal dat verweven is met onze plaatsnaam.’’

Realisatie en latere beheer door Rosa Novum Veenendaal