Het is vijf voor twaalf voor metaheerhuisje op de Joodse Begraafplaats van Veenendaal

26 juni 2021 om 10:09 Algemeen

Tekst Jara Helms/foto’s: Ilse Frits

Veenendaal- Het is een kwestie van tijd voordat het metaheirhuisje op de Joodse begraafplaats aan de Parallelweg in elkaar zakt en dat is precies wat Veenendaler Jaap Krocké wil voorkomen. Hij is een van de initiatiefnemers van het onderhoud aan het metaheirhuisje en maakt zich er hard voor: “Het is een monument en moet gewoon bewaard blijven.”

Terwijl de vogels druk aan het fluiten zijn in de grote groene bomen aan de Parallelweg vertelt Jaap Krocké met gevoel voor historie over de verhalen van de Joodse begraafplaats.
In het totaal liggen er 21 graven. Het was de oorlog die het onmogelijk maakte voor de Joden om zich op de manier zoals hun geloof dat voorschrijft, te kunnen begraven. “Ik heb er enigszins iets van mee gemaakt en weet de spanningen die er waren. Het blijft ontroerend, dit moeten we nooit meer willen en dat zijn dingen waar ik me wel zorgen om maak”, aldus de 84-jarige Krocké.

Baarhuisje

Een belangrijk onderdeel van de begraafplaats is het metaheerhuisje, ook wel het baarhuisje genoemd. Het metaheerhuisje staat er al sinds 1900 en is onderdeel van het gehele monument. Sinds die tijd heeft het huisje slecht één onderhoudsbeurt ondergaan. Het verkeert nu in een slechte staat, maar geld om het te renoveren is er niet. “Het baarhuisje is heel erg slecht. Als het nog langer duurt valt het uit elkaar. De gleuven worden zichtbaar. Juist omdat het huisje zo’n belangrijke rol speelt in dit monument mag dit nooit verloren gaan”, zegt Krocké. “Dit moet gewoon als een gedenkteken blijven staan”.

De basis, die staat, maar bij de rest van het huisje hangen de flarden erbij

Aan de plek is af te zien dat het zijn bloeiperiode heeft gehad. Met name het metaheerhuisje is aan een grote onderhoud toe. De basis, die staat, maar bij de rest van het huisje hangen de flarden erbij. Toch is het de steen met een Hebreeuwse tekst aan de voorkant van het huisje die de toon zet. De onderkant van de karakteriserende plaat hangt nog maar met de helft van de haken vast. Het duurt dus niet lang, of ook dit onderdeel begeeft het. Volgens Krocké is het daarom ook onvoorstelbaar dat het hierbij blijft. “Het huisje vertelt zo veel van zichzelf, maar het is zonde dat het in zo’n slechte staat is dat je er niks mee kan”, aldus Krocké.

Touwen

Het enige wat in het baarhuisje te vinden is zijn een paar tuinspullen en de originele baar die merkwaardig in een goede staat verkeert. De donkergrijze, zware baar werd vroeger gebruikt om de overleden mensen op te wassen. Vanuit daar werden de mensen begraven. Zelfs de touwen waar ze de kisten mee lieten zakken hangen er nog. Juist die specifieke baar verdient een veel mooiere plek. Het Joods Historisch Museum in Amsterdam wil het graag hebben omdat het zowat de enige origineel oude is in Nederland, maar dan is het uit Veenendaal verdwenen.

Zuinig

Krocké: “Deze plek heeft zo veel, we zijn er heel erg zuinig op. Het is zo’n groot stuk geschiedenis. Maar hoor ook de vogels, schitterend deze plek”.
Al helemaal voor de Joodse gemeenschap is het belangrijk dat het monument in goede staat verkeert en niet verloren gaat. “De Joden hebben deel uitgemaakt van de gemeenschap hier in Veenendaal. Maar als er niks aan wordt gedaan, blijft er maar weinig van over”, vertelt Krocké. Om ervoor te zorgen dat de plek niet verder verloedert, komt de eigenaar van de begraafplaats, de Nederlands-Israëlitische Gemeente Utrecht (NIG), in actie en vraagt om hulp aangezien het geld maar ten dele beschikbaar is. Jaap Krocké is de aangewezen persoon om giften voor de renovatie bijeen te brengen. Samen hebben ze een gemeenschappelijk doel voor ogen: de Nederlandse samenleving laten zien hoe bijzonder deze begraafplaats is. “Joods én niet-Joods”, aldus de NIG.

Vertrouwen

Krocké heeft er de volste vertrouwen in dat de hulp ten goede komt en heeft goede hoop. Dat is wel te wensen, aangezien er voor de hele renovatie ruim 38.000 euro mee geboeid is. Dat is een bedrag wat alleen de NIG niet kan dragen. Of de gemeente ook een steentje bijdraagt is nog de vraag. Wel is dat de wens van Krocké. “Als je hier komt dan kan je de geschiedenis proeven. Daarom zou ik als gemeente zeggen; wees trots, laat zien dat het wat waard is”, aldus Krocké. Maar naast de eventuele bijdrage van de gemeente, omdat het om een gemeentelijk monument gaat, blijft er alsnog een heel groot bedrag over.
Toch zijn de eerste stappen naar het vullen van de grote spaarpot al gezet.
Via een oproep aan alle kerken in Veenendaal, maar ook het MKB, en alle vrijwilligers die actief zijn op de Joodse begraafplaats in Veenendaal, is er vorige maand een kleine 1500 euro aan donaties binnengekomen. Er worden nog meer fondsen aangeschreven om het bedrag binnen te halen De restauratiewerkzaamheden met een totaal aan kosten van 34.000 euro zullen nog dit jaar plaatsvinden en wordt uitgevoerd door Davelaar Bouw te Veenendaal. Krocké zit niet stil. “Ik heb contact gehad met verschillende kerken met het verzoek het op te nemen. Daar wordt denk ik wel gehoor aan gegeven, dat hoop ik ook”.

Toekomstplannen

De NIG en Krocké hebben grote toekomstplannen voor de begraafplaats. Zo willen ze het vaker openen voor bezoekers om zo meer bewustzijn van de prachtige plek te creëren, zo zegt Krocké het zelf. Hij ziet de toekomst rooskleurig in voor het monument. “Als dit allemaal lukt, dan hebben we een waardig monument en dat vind ik nou heel erg belangrijk. Dit is het enige wat nog aan de Joodse gemeenschap en de traditie herinnert aan Veenendaal”, aldus Krocké.