Franse Gat in Veenendaal: een plek om lief te hebben

Door Gertjan van Capellen

Veenendaal - De opgave van het Nederland na de Tweede Wereldoorlog was om de snelgroeiende bevolking te huisvesten. De woningnood was enorm, ook in Veenendaal. In Veenendaal verrezen in die tijd veel woningen. Die worden nu straatsgewijs gesloopt om plek te maken voor moderne huizen. We maakten een rondgang door de wijk met drie vertegenwoordigers van Patrimonium woonservice die hier veel huizen verhuurt. Stedenbouwkundige plannen werden destijds door twee internationale stromingen beïnvloed. Enerzijds waren dat ideeën van de Engelse stedenbouwkundige Howard. Hij presenteerde plannen voor de bouw van tuinsteden met veel groen. Anderzijds waren het ideeën die uit Amerika kwamen overwaaien. Door nieuwe stadsuitbreidingen als een soort nieuwe schil om de oude uitbreiding heen te leggen, zouden er wijken ontstaan met een eigen karakter en eigen voorzieningen.

Beide visies zijn voor de bouw van het Franse Gat, dat in tien jaar werd gebouwd (1952-1962), van invloed geweest. Nu bijna 70 jaar later staat het licht op groen om 249 woningen gefaseerd te slopen. Te beginnen eind 2022, begin 2023 met 20 woningen aan de Mr. Heemskerkstraat.

Informatiemarkt

Eerst maar eens op bezoek bij de informatiemarkt ‘Wijk aan de slag’ die 3 juli werd gehouden in het Rembrandt College. Hier worden de plannen voor deelplan Zuid over de sloop en nieuwbouw uit de doeken gedaan. Aangezien niet alle 249 woningen in een keer kunnen worden aangepakt, wordt het deelplan opgedeeld in drie deelgebieden. Aanwezig zijn stedenbouwkundige Jeroen Mensink en Pieter Akkermans, programmamanager van Patrimonium woonservice, Astrid Swart, projectleider ruimtelijke plannen van de gemeente Veenendaal en Caroline Beerman, programma- en projectcommunicatie het Franse Gat.

Spelregels

Veel bewoners geven aan de uitnodiging voor de informatiemarkt gehoor. Begin juni waren ze van de plannen op de hoogte gesteld. Tijdens de inleidende sessies wordt duidelijk dat stedenbouwkundige randvoorwaarden de spelregels zijn voor de inrichting van de wijk. Hierin worden zaken vastgelegd zoals a. meer woonruimte in de wijk voor verschillende woonwensen, b. rondom het Bruïneplein worden meer wijkvoorzieningen en zorggeschikte woningen mogelijk gemaakt, c. het Franse Gat wordt prettiger voor voetgangers en fietsers, d. komt er zichtbaar meer groen in de wijk naar het voorbeeld van de Jan Steenlaan en e. auto’s van bewoners worden niet meer geparkeerd op straat maar in parkeerhofjes achter de woningen.
Er wordt een nieuwe straat toegevoegd die wordt ingericht voor langzaam verkeer en met veel groen. Zo krijgen kinderen de kans (meer) op straat te spelen! Het doel is dat iedereen in de wijk kan blijven wonen en dat er voldoende woningen voor terug komen. Na de vernieuwing zijn er zelfs meer woningen. Woningen die ook nog eens toekomstbestendig zijn waarin men tot het laatst kan blijven wonen. Het karakter van de wijk, waarin het prettig wonen, werken en samenleven is, blijft behouden.

Fietsstraat

De Klaas Katerstraat wordt een fietsstraat waar de auto te gast is. Aan de zuidkant van het Bruïneplein komt ook ruimte voor appartementen waardoor ouderen uit de wijk, of andere bewoners die dat willen, een kans krijgen te verhuizen naar een gelijkvloerse woning. Er wordt nog gezocht naar referentiebeelden; maar de nieuw te bouwen woningen zullen doen denken aan de bouwstijl van de jaren ‘50. Wat volgt is voor de bewoners een ingrijpende tijd waarin je je vertrouwde huis moet verlaten en op zoek moet gaan naar een nieuw huis. De persoonlijke gesprekken met de huurders van de eerste 20 woningen zijn al gestart. Deze gesprekken bieden inzicht in de wensen van bewoners. En in de mogelijkheden om bewoners sociaal-economisch en op het gebied van welzijn en gezondheid te ondersteunen en te versterken. Een programma daarvoor is, samen met partners in de wijk, in de maak.

Wandelommetje door zuid

Daags na de informatiemarkt staan we met Pieter Akkermans, Astrid Swart en Caroline Beerman voor de flats aan de Thorbeckesingel 61-108. Klaar voor een wandelommetje door het ultiem stukje Veenendaal dat zo volks en Veens is zoals we dat nergens anders aantreffen.
Met de twee gerenoveerde flats geeft Patrimonium woonservice een visitekaartje aan de wijk af. Eind april werd, samen met de bewoners, de feestelijke oplevering van de renovatie en verduurzaming van de 48 appartementen gevierd. De indeling van de appartementen veranderde en men ging over van kookgas naar inductie. Ook werden de woningen energiezuinig gemaakt waardoor klachten als vocht en schimmel tot het verleden behoren. Kortom de twee flatgebouwen kregen een grondige opknapbeurt. Patrimonium blij, bewoners blij en de reacties waren lovend. De speeltuin achter de flats is een blijvertje. Patrimonium zal nog wel met de omwonenden in gesprek gaan hoe deze een meer open karakter kan krijgen. Nu ligt het nog tussen de bergingen en brandgangen achter de woningen.

Comfortabeler

We bereiken de Mr. Heemskerkstraat waar de 4 blokken van 20 huizen hun langste tijd hebben gehad. Er komen evenveel sociale eengezinswoningen voor terug. Ook deze worden comfortabeler, energiezuinig en niet onbelangrijk betaalbaar. De huidige huurders kunnen met voorrang terugkeren. De auto van de bewoners verdwijnt uit het straatbeeld zodat kinderen de gelegenheid krijgen meer op straat te spelen.
En er komt meer groen aan beide kanten van de straat. Nog niet duidelijk is hoe de trottoirs er precies uit gaan zien. De tuinen zullen kleiner worden met een bufferzone, de zogenaamde Delftse stoep, de ruimte tussen privé en openbare weg. Wat betreft het plantsoen tussen de Mr. Heemskerkstraat en de Colijnstraat komen er wat ideeën los bij de omwonenden. Die betrokkenheid moet worden gekoesterd. De bomen aan de Klaas Katerstraat blijven staan. In deze straat krijgen fietsers meer privileges. De platanen staan er mooi bij alleen mag het nog wat groener worden op het Bruïneplein. Alle plannen zullen bij de betrokken bewoners nog moeten indalen. Heel begrijpelijk vinden ze bij Patrimonium.

Iedereen kan terugkeren

In het wijkhuis van Patrimonium, in de hoek van het Bruïneplein, praten we nog even verder. Voor de duidelijkheid: iedereen kan terugkeren. De mensen bepalen dat zelf. De ervaring leert, als tweederde terugkeert is het veel.

De uitdaging is om met het beperkte budget van sociale woningbouw er toch iets goeds van te maken. Toen de woningen kort na de Tweede Wereldoorlog gebouwd waren gold dat ook al, al zijn de bouwmaterialen nu van veel betere kwaliteit. De mensen die toen in de wijk woonden hadden het niet zo breed. De dagelijkse kost werd aangevuld met de oogst uit de tuin. Maar het verhaal wil ook dat ze zich met de aanleg van de W.C. Beeremansstraat vergist hebben qua grootte van de tuinen. De wijk zoals die nu is, is niet in balans als je het hebt over koop- en sociale woningen.

Balans doorgeslagen

Veenendaal heeft 30% sociale huurwoningen en het Franse Gat telt 55%. Hier is dus de balans doorgeslagen naar huurwoningen. Wel wordt onderzoek gedaan naar de mogelijkheden voor nieuwbouw voor middeninkomens. Het belangrijkste is dat het karakter van de wijk behouden blijft. We kunnen met recht zeggen, om met de woorden van Toon Hermans te spreken, ‘Dit is een plek om lief te hebben’.

De uitdaging is om met het beperkte budget van sociale woningbouw er toch iets goeds van te maken van de nieuwe inrichting. Toen de woningen kort na de Tweede Wereldoorlog gebouwd waren gold dat ook al, al zijn de bouwmaterialen nu van veel betere kwaliteit. De mensen toen hadden het niet zo breed. De dagelijkse kost werd aangevuld met oogst uit eigen tuin. Maar het verhaal wil ook dat ze zich met de aanleg van de W.C. Beeremansstraat vergist hebben qua grootte van de tuinen. In het begin werden zelfs een keutje (varkentje) achterin de hof gehouden. Totdat het verboden werd. De huidige wijk is niet in balans qua koop- en sociale woningen. Veenendaal heeft 30% sociale huurwoningen, het Franse Gat 55%. Er wordt onderzoek gedaan naar de mogelijkheden voor nieuwbouw voor middeninkomens. Het belangrijkste is dat het karakter behouden blijft. Om met de woorden van Toon Hermans te spreken: ‘Dit is een plek om lief te hebben’.

Dagelijkse kost uit eigen tuin

De wijk zoals die nu is, is niet in balans als je het hebt over koop- en sociale woningen. Veenendaal heeft 30% sociale huurwoningen en het Franse Gat telt 55%.