Mozaïek dat terugkeert in Veenendaal: leuk voor Just maar vergeet Dirk niet!

Door Martin Brink

Veenendaal - Het verhaal over het herplaatsen van het wandmozaïek ‘De dynamiek van Veenendaal’ van de Amersfoortse kunstenaar Just Halbertsma (1923-1993) heeft veel losgemaakt. Dat nieuws was in De Rijnpost van 28 juli uitgebreid te lezen.

De reacties zijn alom lovend over het terugkomen van en de nieuwe plek van het monumentale kunstwerk. Daarop wordt de geschiedenis van Veenendaal van de prehistorie tot aan het begin van de twintigste eeuw tot uitdrukking gebracht. Het is tegelijk ook één van de twee oudste kunstwerken van Veenendaal, gerealiseerd in het najaar van 1964.

Haast

Het wandmozaïek werd in het voorjaar van 2015 ontmanteld. Daar was flinke haast mee geboden omdat de bouwer verder wilde met de ontwikkeling van (de omgeving van) De Reunie, het voormalige schoolgebouw van de LTS Talmaschool, het latere CSV. Het pand uit 1964 kon behouden worden omdat het werd aangewezen voor starters en voor jongerenhuisvesting. De gemeente werkte er volledig aan mee om het te ontwikkelen. Het monumentale object van liefst 5 bij 13 meter kon echter niet ingepast worden. Een plek op het terrein was ook niet beschikbaar en plaatsing langs de weg, dat was al helemaal geen oplossing. Dan zouden automobilisten alleen maar afgeleid worden.
Het werk was simpelweg te groot. Op een goed moment stond het solitair en dreigde het te verdwijnen. Uiteindelijk kon het net op tijd worden gered. De muur werd opgetild en vlak gelegd waarna een ingehuurde steenhouwer de ingelegde stukken kon weghalen.
Niet geheel zachtzinnig verwijderde hij ze met een snijapparaat en deponeerde hij de ruim 1000 uitgehakte stukken in grote bakken. Kort daarvoor waren die gecodeerd zodat een en ander weer makkelijk is terug te vinden. Vervolgens ging alles naar Steenhouwerij Buddingh om het daar veilig te stallen. Anno 2021 staan de bakken er nog. Maar daar komt verandering in. Een plek is gevonden in en buiten het nog te bouwen pand Denim in het plan Brouwerspoort. Ontwikkelaar Ingenious Tomorrow was bereid om de wandversiering zowel buiten als binnen het gebouw uit te laten komen. Gebouw Denim wordt komend voorjaar gerealiseerd bij de entree van Corridor/AH. Tegelijk met de bouw wordt-ie ingepast omdat ook met de fundering rekening moet worden gehouden.

Nieuwbouw LTS

Het mozaïek werd op dinsdag 8 december 1964 stilzwijgend met het gebouw van de Lagere Technische School Talmaschool opgeleverd. Ooit stond een deel buiten het pand, later kwam dit ook binnen te staan omdat er aanbouw werd gepleegd. Straks komt het eerste deel weer buiten het gebouw te liggen, misschien ook wel zoals de kunstenaar het heeft bedoeld.
Wie ook heel blij (en trots) is om dit alles te lezen, is Hans Meerveld. Hij is de zoon van Dirk Meerveld, uiteindelijk de maker van het kunstwerk.
‘’Met veel genoegen heb ik mogen vernemen dat het mozaïek uit de oude LTS is gered,’’ schrijft Hans Meerveld op Facebook. ‘’Dit kunstwerk uit 1964, waar mijn vader Dirk Meerveld een belangrijke bijdrage aan heeft geleverd, is toch niet verloren gegaan.’’
En inderdaad, we vergeten het nogal eens maar veel kunstwerken worden op papier en in het klein door de kunstenaar uitgedacht en uitgevoerd, maar ‘in het echt’ door metaalwerkers of andere gespecialiseerde ambachtslieden. Zo ook hier. Halbertsma maakte het ontwerp aan de hand wat hij zag, las en vooral ook hoorde van historievorser Adriaan P. de Kleuver.

Firma Buddingh

De uitvoering van het kunstwerk liet hij over aan de firma Buddingh aan de Kanaalweg. Daar werkte al vele jaren Dirk Meerveld. Op de plek van de huidige showroom van Buddingh Natuursteen zaagde Meerveld de 1085 tegels keurig op maat uit. Dat gebeurde aan de hand van een kunststof mal. Dirk was de oudste van drie broers (samen met Henk en Jan) die bij de firma Buddingh werkzaam waren. De broers uit het Achterkerk waren geoefende en gewaardeerde werknemers. Dirk was in die tijd verantwoordelijk voor het maken van schoorsteenmantels. Hij werd op het mozaïekwerk gezet omdat hij uitermate handig was in het werken met kleine onderdelen.

Groot kleurgevoel

Ook had hij vele jaren gewerkt op een ververij van een textielfabriek in Veenendaal waar hij een groot kleurgevoel aan had overgehouden. Dat hielp hem bij zijn werkzaamheden bij de firma Buddingh én bij het maken van dit mozaïek. Dirk moet echt maanden bezig zijn geweest om alles nauwkleurig uit te zagen en passend te maken aan de hand van het ontwerp van de kunstenaar. Jo Klomp, daar ook werkzaam, was de man die de delen met cement tegen de muur bevestigde. 

Een heel karwei en het is daarom zo jammer dat van beiden geen foto’s beschikbaar zijn om daarmee de importantie van hun werkzaamheden nóg meer te benadrukken en hen de eervolle plek te geven die hen toekomt! Dat alles, maar dan veel uitgebreider, staat opgetekend in het boek ‘De Reünie, van leren naar wonen’ van de schrijver van dit verhaal uit 2015. Zoon Hans: ‘’Ik kijk er naar uit dat het straks een plekje heeft in gebouw Denim. Dan zal ik bij het passeren van dit pand vol trots het kunstwerk weer kunnen aanschouwen. Net zoals mijn vader dat deed als hij op de Industrielaan langs de LTS reed en altijd een glimp van zijn werk probeerde op te vangen.’’

Marius van Beek

De presentatie van de wandversiering gebeurde tegelijk met het onthulling (hier was wel een officiële presentatie bij) van de in brons uitgevoerde en zeer krachtige beeldengroep ‘Betogende arbeiders’ (zoals één van de aan dit beeld gegeven namen luidt) op het voorplein van de school.
Die groep maakte de Oosterbeekse kunstenaar Marius van Beek (1921-2003). Dit beeld staat sinds 1 december 2015 weer op deze plek nadat het in 2010 werd verbannen naar een uithoek van CSV Het Perron aan de Sportlaan. Er zijn plannen om dit kunstwerk een stevige opknapbeurt te geven.
Wat menigeen ook niet zal beseffen is dat de kunstwerken vooral gekomen zijn door de inventieve bestuursvoorzitter Hen Heij die tot in de hoogste Haagse kringen ingangen had.
Deze Veenendaalse textielondernemer ‘van ouwer op ouwer’ heeft veel goeds gedaan voor de werkgelegenheid in Veenendaal. Daarover gaat een volgend verhaal waarin deze nu vergeten zakenman centraal staat en waarover pas een publicatie verscheen. Wie niet kan wachten gaat spoorslags naar boekhandel Van Kooten die ze in de verkoop heeft.