Jarige bibliotheek Veenendaal: veel meer dan alleen lenen van boeken

VEENENDAAL De bibliotheek is jarig. Op 10 november 1951 passeerde de stichtingsakte de notaris. Het huidige bestuur wil dit lustrum niet zomaar voorbij laten gaan. Op zaterdag 20 november is het daarom feest en toont de bibliotheek via activiteiten dat ze echt veel meer biedt dan alleen (het uitlenen van) boeken. Jongste noviteit: mini-cultuurfabriekjes in de wijk.

door Martin Brink

Even terug naar de jaren zestig. Een Veenendaalse jongeman van twaalf jaar komt aan de balie bij mevrouw Brouwer die de Christelijke Openbare Leeszaal en Bibliotheek beheert, toen nog op de zolder van de ULO-school aan de Kerkewijk. Hij is geïnteresseerd in oorlog en archeologie en kiest een paar boeken uit de volwassenenbibliotheek. Maar dat gaat niet zomaar.

Mevrouw Brouwer is streng: ,,Kom volgende week maar terug. Ik beoordeel ze of ze wel geschikt voor je zijn!” Die leergierige jongeman is nu een gevierd militair historicus. Met veel genoegen diept hij dit verhaal uit zijn geheugen op.

Het is de tijd dat er nog veel onderscheid werd gemaakt op wat wel of niet geschikt was voor bepaalde groepen. Op het kantoor van het biebpersoneel was er een verborgen boekenkastje met werken die niet voor iedereen leesbaar werden geacht. Slechts bij navraag en na beoordeling mocht men daaruit lenen. Het is ook de tijd dat de verzuiling in Nederland nog sterk voelbaar was.

KATHOLIEKE BIBLIOTHEEK In Veenendaal was er bijvoorbeeld, maar dat weet bijna geen mens meer omdat er nog nooit over geschreven is, ook een Katholieke Openbare Bibliotheek. Die was gehuisvest aan de Tuinstraat, waar later een deel van eetcafé ‘t Witte paard zat. Een eigen bibliotheekdienst beoordeelde welke boeken geschikt waren. ‘Meneer pastoor’ kwam langs om dit nu vergeten instituut begin jaren zestig te openen. Zo ging dat toen en is totaal niet te vergelijken met nu. Begin jaren tachtig verviel het woord ‘Christelijke’ in de naam. Het levert enige uitleg in de krant op. Toenmalig directeur Paul van Veen legt daarin geduldig uit dat de bibliotheek er voor alle bevolkingsgroepen is. En daar hoort deze begrenzing niet meer bij. Met het schrappen vervalt ook de inbreng van de kerken in het plaatselijke bibliotheekwerk.

Onze taak is vooral het samenbrengen van gemeenschappen, elkaar ontmoeten en het bevorderen van taal en lezen

IDEAAL GEBOUW Mieke van Dijk is huidig directeur/bestuurder van de bibliotheek en aanjager van veel wat in de Cultuurfabriek gebeurt. Ze vertelt er graag en met veel verve over. ,,De bibliotheek is veel meer dan boeken. Natuurlijk, we kunnen aan het aantal uitleningen zien dat Veenendaal nog heel veel en dus graag leest, maar onze taak is vooral het samenbrengen van gemeenschappen, elkaar ontmoeten en het bevorderen van taal en lezen. Wat dat betreft zitten we hier in een ideaal gebouw.”

En dat pand, de Cultuurfabriek, is sinds eind 2010 het multifunctionele onderkomen. Daarvoor kende de bieb verschillende behuizingen: de oude ULO waar het allemaal begon, de Sterke Arm (op de begane grond van een appartementengebouw), het Raadhuisplein (vanaf 1980) en een tijdelijke bewoning aan het Boompjesgoed.

VERRASSINGSEFFECT Bij de bibliotheek kan men terecht om zo’n 85.000 items (boeken, tijdschriften en andere informatiedragers) in te zien of te lenen, maar de ‘bieb’, zoals de populaire afkorting luidt, is vooral een plek van verbinding. Met de lockdown ging dat even wat moeilijker. ,,Toen konden mensen een tasje boeken in een bepaald genre reserveren. Dat bleek aan te slaan. Vooral het verrassingseffect was leuk. Daar zijn we nu mee gestopt maar we krijgen er nog steeds vraag naar.”

Ook wordt ingezet om zoveel mogelijk mensen digitaal vaardig te maken. Er is daarvoor het Informatiepunt Digitale Overheid ingericht. ,,Kijk eens naar allerlei zaken, het aanvragen van een DigiD of een rijbewijs bijvoorbeeld. Dat gaat allemaal digitaal. Veel mensen weten nog niet precies hoe dat gaat. We bieden uitleg.”

Het pand is een gouden greep (met dank aan de gemeente) om culturele instellingen samen te brengen. Mieke van Dijk: ,,We hebben hier ook werkplekken. Je kunt je afvragen waarom mensen niet thuiswerken, maar hier is leven om je heen, een andere omgeving.” Daarmee haalt ze meteen een belangrijk punt aan. ,,Mensen hebben een plek nodig om elkaar vrijblijvend te ontmoeten. Daar ben ik van overtuigd. Daar hoort ook horeca bij. Daarom zijn we ooit gestart met een horecadeel dat door ons wordt uitgebaat.”

VRIJWILLIGERS ,,We blijven ons ontwikkelen”, zegt Mieke. Het is niet voor niets dat de Veenendaalse Volksuniversiteit werd overgenomen en nu is geïntegreerd in het aanbod binnen de Cultuurfabriek. Ook de Stadswinkel wordt geëxploiteerd door de bieb. ,,Met allemaal vrijwilligers”, benadrukt Van Dijk. ,,We hebben er in totaal zo’n 130 die overal ingezet worden.” Binnen de bibliotheek zijn veertig professionals werkzaam die zorgdragen voor een breed pakket aan taken. De Kunstuitleen bijvoorbeeld, ook zo’n fenomeen dat al sinds 1973 aan de bieb is verbonden.

Een groot succes is het FabLab waar met 3D-printers de meest fantastische zaken worden gemaakt. De workshops zijn steevast volgeboekt. ,,We werken daarin met het onderwijs samen. De bedoeling is om jonge mensen kennis te laten maken met techniek. De belangstelling voor technische beroepen wordt steeds minder maar door samen met het onderwijs dit aan te bieden, hopen we een basis te leggen.”

(de tekst gaat onder de foto verder)

Mieke van Dijk bij de expositie over 70 jaar bibliotheekwerk in Veenendaal. - Martin Brink

PLANNEN Bij de bibliotheek zit men vol met plannen. Een uitdaging worden zeker de verruimde openingstijden vanaf januari. Dan is de bibliotheek 67 uur per week te bezoeken. Nu is dat nog 41 uur. ,,Dan gaan we ook op zondag open”, verduidelijkt Mieke. Vanaf zondag 9 januari wekelijks dus van 10.00 tot 17.00 uur. ,,Ik ben er van overtuigd dat veel mensen, waaronder studenten, op deze dag graag langskomen. Ik denk dat de Cultuurfabriek een heel fijne plek is om te studeren of een tijdschrift te lezen.”

De ontwikkelingen gaan verder: de doe-vloer op de begane grond wordt op dit moment ingericht voor de ‘Space-Expo’, een interactieve leer-, speel- en beleefplek. Het is een grote zuil waarin nieuwe interactieve media centraal staat. Leerlingen van 2 havo en 2 vwo van het CLV zijn bij de vakken Beeldende Vorming aan de slag gegaan om de kijkdozen in te richten.

Oude en nieuwe verhalen van Veenendaal staan hierin centraal. Het is een beetje vergelijkbaar met wat het museum jaren geleden had: maak van je eigen geschiedenis een persoonlijke vitrine in het museum.

MINI CULTUURFABRIEKJES Tot slot meldt Mieke van Dijk dat op CSV Het Perron leerlingen binnenkort aan de slag gaan met het maken van als zodanig herkenbare mini-cultuurfabriekjes. ,,Voorlopig komen ze te staan op drie plekken in Veenendaal maar dat kunnen er meer worden. Daarin leggen we dan een aantal afgeschreven boeken.”

Het is een laagdrempelige manier om lezen en de taal dichter bij de mensen te brengen. Zo blijft de bieb zich ontwikkelen. Al zeventig jaar lang.

Op zaterdag 20 november zijn er talloze activiteiten. Er zijn onder meer lezingen, rondleidingen achter de schermen, FabLab-workshop en kindervoorstellingen. Kijk voor alle informatie en reserveringen op www.bibliotheekveenendaal.nl