Cunera’s moordwapen blikvanger in tentoonstelling ‘Rhenen, Cunera’s pelgrimsstad’

RHENEN De doek waarmee de Heilige Cunera is gewurgd - in Rhenen, zo’n 1700 jaar geleden - is in Stadsmuseum Rhenen gearriveerd. Het topstuk wordt vier maanden lang de blikvanger van een nieuwe tentoonstelling: Rhenen, Cunera’s pelgrimsstad. 

Eeuwenlang trokken vele tienduizenden pelgrims naar Rhenen om de relieken van de heilige Cunera - een jonge Engelse prinses - te zien in de Cunerakerk. In de expositie komt het publiek te weten waarom pelgrimstochten in de middeleeuwen zo belangrijk waren, en juist Rhenen zo’n aantrekkingskracht had. De tentoonstelling start op 9 juni (daags voor de jaarlijkse Cuneradag in Rhenen) en duurt tot en met 30 september 2023.

‘DE REMBRANDT ONDER DE RELIEKEN’

Curator Jorna Kniese vindt het geweldig dat Stadsmuseum Rhenen het kwetsbare object mag tonen: ,,Rhenen was rond 1500 hét centrum van de Cunera-verering. Hier heeft ze geleefd, hier is ze vermoord. Je kunt het verhaal van Rhenen als pelgrimsstad onmogelijk vertellen zonder de wurgdoek.”

De wurgdoek is de Rembrandt onder de relieken: een onvervangbaar topstuk met cultuurhistorische waarde

,,Het museum is Museum Catharijneconvent zeer dankbaar voor dit bruikleen. De wurgdoek is de Rembrandt onder de relieken: een onvervangbaar topstuk met cultuurhistorische waarde”, aldus het Stadsmuseum. Kniese: ,,Normaal gesproken is het object vanwege de kwetsbaarheid en ouderdom zelden te zien. Dat de doek bewaard is gebleven - en in zo goede staat -  is sowieso een wonder. Het moordwapen is van koptisch linnen uit de 4e eeuw, en komt uit de omgeving van Egypte. Het is een wonderbaarlijk object.”

PELGRIMSGESCHIEDENIS VAN RHENEN

Er is meer te zien uit de bijzondere pelgrimsgeschiedenis van Rhenen. Zoals een immens schilderij waarop Cunera vanaf haar schrijn in de Cunerakerk wonderen laat gebeuren. Maar ook belangrijke documenten: een aflaatbrief uit 1451 (waarin vermindering werd toegezegd van de tijd die mensen wachtte in het vagevuur) en de perkamenten oprichtingsakte van de Cunerabroederschap uit 1392. Beide zijn uitgeleend door het Regionaal Archief Zuid-Utrecht. Net als pelgrimstekens - de souvenirs van de bedevaart - die pelgrims op hun hoed droegen. In de vaste presentatie van Stadsmuseum Rhenen valt een prachtig houten beeld te bewonderen uit 1500: Cunera met de zo typerende gekruiste wurgdoek rond haar hals.  

(de tekst gaat onder de foto verder)

De schrijn met Cunera in de Cunerakerk. Fragment schilderij Levolger De Verovering van Rhenen in 1499. - Stadsmuseum Rhenen

POPULARITEIT VAN PELGRIMSTOCHTEN

Middeleeuwse christenen waren erg bezig met hun lot en dat van hun geliefden, na de dood. Dat verklaart mede de populariteit van de pelgrimstochten. De hel, het vagevuur en de hemel waren net zo echt en tastbaar als het leven op aarde. De meeste mensen wachtte het vagevuur als ze goed geleefd hadden, maar niet zonde-vrij. Het vagevuur was een zuivering, pas daarna volgde hemel. Berouw tonen, door op pelgrimstocht te gaan, kon de tijd in het vagevuur verkorten.

Pelgrims waren soms maandenlang onderweg naar Rhenen. Te voet, per schip of ezel. De reis was een onderbreking van het gewone leven en vergde een behoorlijke voorbereiding. In de zomermaanden vond steeds de Cuneraweek plaats in Rhenen, met een grote processie, muziek en allerlei andere festiviteiten. Duizenden pelgrims waren in de stad. De herbergen puilden uit. 

DE LEGENDE VAN CUNERA

Cunera was een jonge Engelse prinses die in de 4e eeuw op bedevaart ging naar Rome met haar nicht Ursula. Haar ouders gaven haar een sjaal mee voor onderweg. Op de terugweg werd het schip waarop zij reisde overvallen door de Hunnen. Aan boord was ook koning Radboud, hij redde Cunera en nam haar mee naar zijn kasteel in Rhenen. Het meisje maakte zich geliefd door haar vroomheid en oog voor de noden van anderen. De echtgenote van Radboud werd stikjaloers en vermoordde het meisje, met Cunera’s eigen sjaal. 

Sindsdien gebeurden er wonderen bij het graf van Cunera: mensen genazen van blindheid of kwamen tot leven na de verdrinkingsdood. Uiteindelijk besloot bisschop Willibrord van Utrecht om Cunera op te laten graven, en haar over te brengen naar de kerk, die wij kennen als Cunerakerk: nog steeds het boegbeeld van Rhenen. Bij de Reformatie in 1580 zijn de relieken in veiligheid gebracht en verspreid over Brabant, Limburg en Utrecht.

MEER ROND CUNERA IN 2023

Cunera krijgt in 2023 op veel manieren aandacht in Rhenen. Op Cuneradag - 10 juni - kun je 2 museumtickets kopen voor de prijs van 1 en de expositie in Stadsmuseum Rhenen bekijken. Kijk ook op www.cuneradag.nl voor het verdere programma.

Stadsmuseum Rhenen organiseert vanaf medio juli lezingen en rondleidingen met aandacht voor de wereld van Cunera. De museumwinkel verkoopt boeken en allerlei hebbedingen rond Cunera.  

Er komt een uniek en groots openlucht-theaterspektakel rond de Cuneralegende, opgevoerd door inwoners van Rhenen, in de periode 21 tot en met 30 september (www.cuneratheater.nl). De gidsen van het Cuneragilde verzorgen stadswandelingen met aandacht voor Cunera en de historische Cunerakerk is op gezette tijden open. Aanrader is een torenbeklimming (www.cuneragilde-rhenen.nl). 

Stadsmuseum Rhenen, Markt 20, 3911 LJ Rhenen. Open op dinsdag tot en met zaterdag van 10.00 tot 16.00 uur. Museumkaart geldig. Meer info op www.stadsmuseumrhenen.nl