Van links naar rechts de vrijwilligers Aart Aalbers, Henk Roor (die op het blootgelegde fundament is gaan staan) en Jan Spies. Inzet: het fundament.
Van links naar rechts de vrijwilligers Aart Aalbers, Henk Roor (die op het blootgelegde fundament is gaan staan) en Jan Spies. Inzet: het fundament. Martin Brink

Fundamenten baarhuisje ontdekt op Gedenkpark Oude Begraafplaats

26 november 2021 om 07:01 Historie

VEENENDAAL De vrijwilligersgroep rond het monumentale Gedenkpark Oude Begraafplaats aan het Kostverloren deden begin november een bijzondere ontdekking: men vond de fundamenten terug van het 4x6 meter grote baarhuisje. Aan de hand van een oude kaart kon het worden gelokaliseerd. Voor de vrijwilligers is dat een bijzondere ontdekking, vooral omdat ze al van plan waren om in overleg met de gemeente een bouwsel te plaatsen waar de gereedschappen in gezet kunnen worden.

door Martin Brink

De fundamenten zijn ook op een andere manier bijzonder. ,,Dit is in feite het eerste bouwsel van de burgerlijke gemeente Veenendaal. Die ontstond in 1795, dit is van 1829 toen de begraafplaats werd ingericht”, zegt Henk Roor, actief lid van de werkgroep. ,,We wisten dat er een bouwsel moet hebben gestaan. Dat was namelijk bij wet verplicht. Maar waar? We dachten altijd bij de ingang, nu achter het buurthuis. Dat zou een logische gedachte zijn, totdat we een kaart uit 1908 in handen kregen via het gemeentearchief.”

En die kaart gaf uitsluitsel. Hierop staat het gebied tussen Hoofdstraat en de Molenbrug ingetekend, de huizen en de lange percelen die erbij hoorden. Zo’n lange hof waar kruipers en andere gewassen geteeld konden worden voor eigen gebruik. Maar niet zelden waar ook een keutje vetgemest werd en uiteindelijk geslacht. Ook de begraafplaats stond hier ingetekend met, heel bijzonder, het bouwsel.

PRIKSTOKKEN Aart Aalbers, een ander lid van de Vrienden van Gedenkpark de Oude Begraafplaats van 1829: ,,Nu wisten we waar we moesten zoeken!” Een vrijwilliger maakte lange prikstokken. Begin november was het na een prikactie raak. Op die manier kon de tweehonderd jaar oude fundering geheel in kaart worden gebracht. De contouren zijn nu met een afzetlint gemarkeerd en er is een klein vierkant gat gegraven om de stenen zichtbaar te maken. Waarschijnlijk was er een houten ombouw opgezet omdat niet op de stenen is gemetseld. De werkgroep vermoedt dat er ook een plavuizen vloer ligt. Aanwijzingen daarvoor heeft men al aangetroffen.

Er zijn nu verschillende plannen. Herbouw op dezelfde plek in een kleinere variant is een optie. ,,Het is de bedoeling dat we gereedschappen en machinerieën voor het onderhoud hierin plaatsen. Nu staan die nog bij onze vrijwilligers thuis”, zegt Aart Aalbers, die zich ooit met de wijkvereniging actief bezig was met deze vergeten begraafplaats. Later werd een aparte werkgroep gevormd die nu deel uitmaakt van de vereniging Oud Veenendaal. Van de gemeente krijgt de groep subsidie voor het onderhoud. Dat is een jaarlijkse bijdrage van 4300 euro, een bedrag dat nauwkeurig is uitgerekend op basis van wat de gemeente aan arbeidsuren bespaart. Aart: ,,Alleen voor groot onderhoud komt men langs.”

Voor de rest is de groep, bestaande uit dertien vrijwilligers, verantwoordelijk. ,,Dat doen we éénmaal per maand twee uur en altijd op de eerste zaterdag van de maand”, zegt Jan Spies, een andere vrijwilliger. ,,Maar zet er vooral bij dat vrijwilligers zich nog altijd kunnen aanmelden”, benadrukt Henk Roor.

FOTO’S GEZOCHT Als webbeheerder wil hij ook kwijt dat vooral foto’s een goed beeld kunnen vormen hoe het hier vroeger was. ,,We hebben maar een stuk of zeven foto’s vooral uit de jaren zeventig. Verder niets. Ik kan me voorstellen dat er ergens binnen een familie foto’s van een begrafenis te vinden zijn. Al kunnen we daarop alleen maar de omgeving zien.” Aart en Henk kunnen uitvoerig vertellen over de begraafplaats waar generaties Veenendalers begraven liggen. Zij die wat meer te besteden hadden, kregen een mooie grafsteen met daarop tegenwoordig wat stijf en zelfs vreemd aandoende teksten. Maar voor de meesten was er slechts een steentje met een nummer. Wie op het gedenkpark wandelt (het is openbaar en geen officiële begraafplaats meer!) ontdekt er nog drie: twee van natuursteen en één van beton. Die kwamen door de werking van de aarde vanzelf naar boven. Bij veel van de 52 grafstenen hebben ze achtergronden. Aart: ,,Het plan is om een QR-code erbij te zetten waardoor men meer informatie kan krijgen. Het idee is ook om de bomen van een infobord te voorzien.”

De begraafplaats is in 1919 gesloten maar tot eind 1947 hebben hier bijzettingen plaatsgevonden. De werkgroep ontdekte in het archief een geheim dossier. Henk Roor: ,,Dat waren besprekingen tussen burgemeester en wethouders en de VSW, de fabriek ernaast die ruimte nodig had omdat het met de textielproductie zo goed ging. De VSW nam een optie op het terrein om er een productiehal neer te zetten, de gemeente maakte dat mogelijk. Onvoorstelbaar, het was 1954, eigenlijk maar kort nadat de laatste bijzetting had plaatsgevonden!” 

Enkele families wilden de graven niet verplaatsen. Daarmee kon het terrein niet ‘schoon’ worden opgeleverd en werd het plan afgeblazen. Die optie zat er overigens nog steeds op toen de VSW in 1979 failliet ging.

Er zijn nog veel meer plannen. Aart: ,,We willen met een grondradar gaan zoeken. Wellicht zijn er grafkelders te vinden. Die moeten er zijn. De rond 7000 graven zijn namelijk nooit geruimd.” In 1986 is het terrein opnieuw ingericht en naar wandelpark omgevormd. Grafstenen zijn toen op aanwijzen van de onderzoekers Jo van Barneveld en Henk Diepeveen verplaatst.

Meer informatie op www.oudebegraafplaatsveenendaal.nl

De kaart uit 1908 uit het Veenraadschapsarchief. Het  baarhuisje staat linksonder.
Deel dit artikel via:
advertentie
advertentie