De palen aan de Kerkewijk in Veenendaal bij de huisnummers 197 en 187.
De palen aan de Kerkewijk in Veenendaal bij de huisnummers 197 en 187. Pieter Vane

Palen Mussert ontdekt in Veenendaal

27 oktober 2021 om 07:24 Historie

VEENENDAAL Mussertpalen? Wat zegt u? Nooit van gehoord! Deze reactie zal het gros van de mensen zeggen wanneer aan hen de vraag wordt voorgelegd weet precies een Mussertpaal is en waar die in de omgeving staan. En toch zijn ze er en uitsluitend in de provincie Utrecht te vinden. Sinds kort zijn er twee ‘ontdekt’, nota bene in Veenendaal! En dat had werkelijk niemand gedacht.

door Martin Brink

Het zijn met recht vergeten palen. Ze staan zelfs niet in het standaardwerk over deze ooit belangrijkste verkeersslagader in Veenendaal ‘Mijn Kerkewijk, een straatlengte nostalgie en historie’ uit 2005 van de hand van bewoner Jaap Pilon. Dat er nu twee kleine en totaal onbekende monumentjes in Veenendaal zijn opgedoken, maakt onderzoekers blij. Er wordt al gepleit om ze op de een of andere manier te beschermen.

PROVINCIEWAPEN EN PG Mussertpalen. Zo heten de kleine betonnen palen officieel. Aan de ene zijde staan de letters PG en aan de andere zijden het provinciewapen van Utrecht. PG staat voor Provinciale Grond of Provinciale Grens, dat is niet helemaal duidelijk. Ze zijn geplaatst door ir Anton Mussert. Die kennen we vooral als Algemeen Leider van de Nationaal-Socialistische Beweging, de NSB, en in de oorlog een collaboratiepartij. Voor deze rol werd hij na de oorlog gefusilleerd. 

Maar nagenoeg vergeten is zijn arbeid als ingenieur bij de Provinciale Waterstaat Utrecht. Hij werkte er tussen 1920 en 1934. Mussert was toen belast met het provinciale wegenplan dat verscheen in navolging van het Rijkswegenplan. De palen zijn langs doorgaande wegen in de provincie geplaatst. Er zijn er nog behoorlijk wat overgebleven, ondanks dat vele zijn gesneuveld, in tuinen zijn geplaatst door liefhebbers of door grenscorrecties zijn verwijderd. Ze dateren uit rond 1932 en kennen geen beschermde status.

(de tekst gaat onder de foto verder)


Een van de palen langs de weg van Elst naar Veenendaal. - Jan van den Brink

Dat heeft vooral te maken met Musserts NSB-verleden. Alles wat aan die beweging herinnert was lange tijd not done om het te beschermen of om voor het voetlicht te brengen. Tegenwoordig wordt daar anders over gedacht.In deze regio staan de palen aan de oostzijde van de N226 tussen Leersum en Maarsbergen en aan de N416 tussen Elst en Veenendaal. Daar staan een stuk of tien verscholen in het talud van het fietspad aan de oostzijde van de weg. Sommigen hebben een wit kleurtje gekregen. Iemand had blijkbaar de gedachte om het een fris tintje mee te geven. De onbeschermde palen zijn bij Rhenense historici bekend, maar die doen er weinig mee. Maike Woldring van het Stadsmuseum Rhenen hoort er ook van op. ook zij had er nooit van gehoord en gaat zeker kijken langs de weg naar Elst.

GRENS Maar hoe zit het dan in Veenendaal? De uitvoerder die de werkzaamheden aan het einde van de Kerkewijk coördineert kent ze ook niet. Onze fotograaf moet de palen aanwijzen en hem vooral op het hart drukken om er voorzichtig mee om te gaan, mochten ze worden aangeraakt. Kerkewijkbewoner Peter Doolaard, lid van de werkgroep Monumenten van Oud Veenendaal en ook actief binnen de Bond Heemscht, merkte ze op ter hoogte van de nummers 197 en 187 (bij Huize De Spijker). Hij vertelt dat dit de eerste Mussertpalen zijn op de weg naar Elst, zeg maar. Hij vindt dat ze beschermd moeten worden en gaat daar naar kijken.

De palen staan precies op de grens van de gemeenten Veenendaal en Rhenen zoals die tot 1 januari 1960 gold. Bij nummer 185, bij het huis waar de familie Konings woonde, stond ter markering ook de grote betonnen grenspaal. Die verdween plotseling en werd gedropt in de Amerongse uiterwaarden. Zo ging dat in die tijd. En Mussert zelf? Die zal zeker niet geweten hebben dat twee van zijn palen op de grens van Rhenen met Veenendaal waren geplaatst, en nu dan in Veenendaal. Ondanks het feit dat hij in de oorlog in Veenendaal is geweest, op de Salamanderhei om precies te zijn. Daar waar nu villa’ s staan, nam hij ooit de parade van WA-mannen af, als een soort van uiting van heldhaftigheid na alle onlusten in de Hoofdstraat in Veenendaal.

Deel dit artikel via:
advertentie
advertentie