Veenendaler Richard Akihary schrijft dichtbundel over Ambonezen: ‘Waarheid moet boven tafel’

VEENENDAAL ,,Toen mijn dochter op school leerde dat Ambonezen waren gevlúcht uit Indonesië na de Tweede Wereldoorlog, wist ik dat ik dit recht moest zetten.” Richard Akihary zocht in het Nationaal Archief in Den Haag naar feitelijk bewijs en eindigde met een dichtbundel met een groot verlangen naar vrijheid van het Zuid-Molukse volk.

door Diana Kervel

Akihary is 68 jaar geleden geboren in Ede en woont sinds 1984 in Veenendaal. Hij heeft een vrouw en drie dochters. Ruim dertig jaar heeft hij in het speciaal onderwijs gezeten. Met zijn tweedegraads bevoegdheid in zowel Nederlands als Engels is hij terechtgekomen in het voortgezet onderwijs. Tot aan zijn pensioen werkte hij op Het Perron in Veenendaal. Muziek zit Akihary in het bloed. Hij treedt op in bands, speelt diverse instrumenten en schrijft partituren voor de Molukse kerk. Over dichten zegt hij: ,,Soms kun je met een paar woorden alles zeggen. Het is de kunst van het weglaten.”

VAN KNIL NAAR KONINKLIJKE LANDMACHT

Terug naar het geschiedenisboek van uitgever Wolters Noordhoff. ,,Eigenlijk kreeg ik van mijn dochter de vraag om het Molukse verhaal op te schrijven. Zij vroeg specifiek naar een overzicht van feiten, dus geen verhalen uit de overlevering.” De documentenstroom leidde naar het Nationaal Archief in Den Haag. ,,In mijn beleving staat de tekentafel van Nederlands Indië in Den Haag, daar moest ik beginnen.” 

Akihary vond veel Nederlandse jurisprudentie over de tijd van dekolonisatie. ,,Vorig jaar kreeg ik het stamboekformulier van mijn grootvader in handen, tot mijn verbazing stond dat hij op 14 juni 1950 was overgeheveld van het KNIL naar de Koninklijke Landmacht, zes weken voordat het KNIL werd opgeheven.” Hij vervolgt: ,,Documenten liegen niet en laten een traceerbaar spoor achter.”

NIET GEVLUCHT

Hij stuit op rechtszaken die de delegatie Aponno voert tegen de Staat der Nederlanden. Nederland wil de Ambonese soldaten demobiliseren in reeds door Soekarno bezet gebied. De uitspraken van het Arrondissementsgerecht in Den Haag, het Hoger Beroep en tenslotte de Hoge Raad der Nederlanden, stellen de Zuid-Molukkers in het gelijk. 

,,Het citaat uit de stukken van de rechtbank luidt: ‘dat het met name in strijd is met de Algemene Rechtsbegindelen dat een Staat zonder enige Volkenrechtelijke verplichtingen daartoe, opzettelijk tot zijn eigen leger behorende militairen met huisvrouwen en kinderen, tegen hun uitdrukkelijke wens, zonder enige waarborg, weerloos uitlevert aan een hun vijandige Staat, van wie zij met reden, represailles tegen hun vrijheid en leven hebben te vrezen’.” Vervolgens kwam er een dienstbevel om in te schepen naar Nederland. ,,We zijn dus niet gevlucht, zoals in het geschiedenisboek van mijn dochter stond.”

Een dienstbevel volgde om in te schepen naar Nederland

RIJKSEIGENDOM

Op de kaft van zijn dichtbundel ‘Djam Karet / Elastiektijd’ is een afbeelding van een stoel: ,,Dat verwijst naar de stoelen die iedere Molukker kreeg bij aankomst in Nederland. Alle waren gemarkeerd met ‘Rijkseigendom’.” Het boek wordt uitgegeven door de uitgever In de Knipscheer. (o.a. uitgever van Leon de Winter, Marion Bloem en Alice Walker). Bijna vier eeuwen gekoloniseerd door Nederland, waardoor de Zuid-Molukse geschiedenis ook Nederlandse geschiedenis is, daarna overheerst door vreemde mogendheden. 

KAMP IN EDERVEEN

De dichtbundel Elastiektijd is eind september aangeboden aan Frieda Tomasoa bij de Stichting Molukse Gemeenschap in Lunteren. Zij vertegenwoordigt al jaren de Molukse gemeenschap. De bundel bestaat uit drie delen met historie, het kampleven in Nederland en de huidige Molukse gemeenschap. Voor het kampleven verwijst Akihary naar het kamp in Ederveen. Dat het een durchgangslager in de Tweede Wereldoorlog was, wist Akihary destijds niet: ,,Als kind hou je je met andere dingen bezig. Ik weet nog dat we veel ruimte hadden om te voetballen. Nu weet je dat als de muren kunnen praten, ze vele verschrikkingen vertellen.” 

Met de poëzie heeft Akihary een appèl gedaan op de lezer, om na te denken over de positie van de underdog. ,,Het is jammer dat in de diverse verkiezingsprogramma’s geen aandacht aan de Molukkers is besteed. Het is belangrijk om de geschiedenis feitelijk op te schrijven. De waarheid mag boven tafel komen. Daar kunnen we mogelijk dan deze periode mee afsluiten.”

(Tekst gaat verder onder de afbeelding)

De proclamatiedag op 25 april 1959 in kamp Ederveen. In de Tweede Wereldoorlog was kamp Bruinhorst een tijdelijke buffer voor kamp Westerbork. Begin jaren 50 werd het kamp gebruikt voor de opvang van repatrianten uit Indonesië. In 1956 werd het ingericht als woonoord voor negentien Molukse gezinnen. De Molukkers bewoonden de Bruinhorst ongeveer twaalf jaar; het laatste gezin verhuisde in 1968 naar Lunteren. ,,Mijn grootvader werkte in het magazijn van het leger. Hij is de enige die met een winterjas op de foto staat. Was wel tekenend voor hem, hij had altijd netjes zijn zaken op orde.” - Aangeleverd Richard Akihary

Gedicht uit ‘Elastiektijd’:

Opgelicht
Alles was as
een prooi
voor de wind.

Het lamoffer
verstild
4000 naamlozen.

De waarheid
verzwegende leugen
in ijzige taal.

Gelijk donkere
schaduwen
verdwenen.

Verzwolgen
door zwarte rook
van verbrandend vet.
Geofferd.

Meer informatie is hier te vinden.

Ook de kaft van dichtbundel Elastiektijd verwijst naar de Molukse gemeenschap - Aangeleverd Richard Akihary