Nooit uitgeschreven over de Slag om de Grebbeberg

RHENEN Door toeristische organisaties in deze regio wordt sterk ingezet op het zogenaamde slagveldtoerisme. De driehoek Arnhem-Ede-Wageningen-Rhenen heeft daarin een gezamenlijke missie: de gebeurtenissen uit de oorlog - vanuit de specifiek daar plaatsgevonden gebeurtenissen - zoveel mogelijk en op velerlei manieren onder de aandacht brengen. Opdat zoiets nooit meer gebeurt.

door Martin Brink

Rhenen is recent goed bedeeld over wat hier 81 jaar geleden heeft plaatsgevonden. Er verschenen maar liefst twee boeken over wat bekend zou worden als de Slag om de Grebbeberg. Dat is meteen de titel van een boek dat in feite een herdruk is van de ervaringen die sergeant Van Heerde in het najaar noteerde onder de titel ‘Tussen vuur en ijzer’.

DUIDING Uitgever Just Publishers te Meppel bezorgde deze herdruk, nu voorzien van een duiding van de schrijver plus een foto van de man. In deze tijd onmisbaar. Zijn geschrift is puur en ongekunsteld. Hierin beschrijft hij de meidagen op de Grebbeberg zoals hij die heeft beleefd.

Van een geheel andere orde is het boek van Harmen Hoogenboom uit Ens die het gedrag van de strijdende partijen onderzocht. Uitgeverij Aspekt uit Soesterberg bracht het uit onder de titel ‘Tot de laatste man en de laatste patroon. Gevechtsveldgedrag en heldendom, 11 mei 1940’. Die titel is ontleend aan de uitspraak die generaal-majoor titulair V.E. Nierstrasz voor de Parlementaire Enquêtecommissie over het militair beleid 1939-1940 verklaarde in 1947.

VEELBESPROKEN EPISODE Op 11 mei 1940 vielen Duitse troepen van de SS-Standarte Der Führer de Nederlandse voorposten bij de Grebbeberg aan. De Nederlandse verdedigers hadden de opdracht gekregen om stand te houden ‘tot de laatste man en de laatste patroon’. Aan het einde van de dag hadden de Duitsers de voorpostenstrook in handen en was het Nederlandse bataljon, III-8 R.I., uiteengeslagen. Deze strijd om de voorposten, op de eerste dag van de slag om de Grebbeberg, zou uitgroeien tot een veelbesproken episode. Wat maakte dat deze eerste barrière al viel op 11 mei 1940? En waarom vluchtte de één maar bleef de ander verwoed weerstand bieden? Het boek toont een beeld van de strijd waarin chaos en onzekerheid, heldenmoed en lafheid en falend en effectief leiderschap naast elkaar bestonden.

Hoogenboom toont ook de menselijke noot van het verhaal door telkens terug te keren naar de ervaringen en de nasleep van de twee sectiecommandanten vaandrig J. Tack en sergeant-majoor-instructeur B.L.A. Blom. Ook haalt hij veelvuldig eerdere onderzoeken en onderzoekers aan. Hun conclusies staan soms haaks op hetgeen schrijver Hoogenboom van de zaak vindt. Daarmee toont hij aan dat geschiedenis een levende materie is, zonder afbreuk te doen aan de verschrikkelijke gebeurtenissen die hier hebben plaatsgevonden.

Dat blijkt ook wel op de website grebbeberg.nl waarin veel adepten elkaar treffen. Over dit boek staan nogal wat kritische aantekeningen. Wie dat wil lezen gaat naar grebbeberg.nl/forum

Voor wie iets dieper wil ingaan op hetgeen op de Berg heeft plaatsgevonden, is dit boek een absolute ‘must’. Misschien één in het oog vallend minpuntje: de studie van 287 bladzijden is niet direct herkenbaar als zijnde een gedegen onderzoek over de Grebbeberg. Op de omslag staat slechts een roestige Nederlandse helm uit die tijd met alleen de eerder genoemde titel. Geen ‘Rhenen’ of ‘Grebbeberg’ dus. Het boek is voor 19,95 euro te koop in elke boekhandel. (ISBN 9789464240917)

ANDERE TIJDEN De ‘weelde’ van het in beeld houden van de Grebbeberg in mei 1940, uit zich binnenkort ook in een aflevering van het populaire geschiedenisprogramma Andere Tijden. Daarin gaat Michiel Teunissen dieper in op enkele onderzoeken, met name zijn succesvolle pogingen om locaties te achterhalen om daarmee slachtoffers naar aanleiding van foto’s uit die tijd te identificeren. Wanneer de uitzending op tv komt is nog onduidelijk.